155.ROCZNICA URODZIN FELIKSA ŁOPATY WSPÓŁZAŁOŻYCIELA STRAŻY OGNIOWEJ I KÓŁKA ROLNICZEGO W SKOMIELNEJ BIAŁEJ 10 MAJA 1869 – 10 MAJA 2024

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”- Józef PIŁSUDSKI. Feliks ŁOPATA pochodził z Rabki, ze Skomielną

Białą związał się za przyczyną swojej żony Reginy. … Feliks ŁOPATA urodził się 10 maja 1869 roku w Rabce, był synem Mateusza i Reginy z domu PAŚ, którzy byli rolnikami. Dnia 27 lipca 1897 roku dwudziestoośmio letni Feliks poślubił Reginę. Regina HANDZEL – urodzona 28 sierpnia 1878 roku, córka Jana i Magdaleny z domu MIŚKOWIEC miała dziewiętnaście lat i zgodnie z ówczesnymi przepisami jej ojciec Jan musiał wyrazić pisemną zgodę na jej ślub. W księdze ślubów parafii w Skomielnej Białej znajdujemy zapis: „Ja Jan Handzel zezwalam swej małoletniej córce Reginie na związek małżeński z Feliksem Łopatą…”. Małżonków Reginę i Feliksa pobłogosławił ekspozytur parafii ksiądz Jan PABIAN, świadkami byli: Sebastian TWORZYDŁO – magister scholie – czyli nauczyciel i Adam BIERNAT – CK drogomistrz. … Feliks i Regina byli rolnikami i prowadzili gospodarstwo na roli Słowiakowej, ponadto jak wspomina pani Halina SOBCZAK (wnuczka Feliksa i Reginy) „…dziadkowie handlowali na jarmarkach płótnem, co pozwoliło im zdobyć środki na budowę domu i kształcenie dzieci…”. Dom rodzinny ŁOPATÓW stanął w 1908 roku na roli Słowiakowej „przy cesarskim gościńcu”. … Feliks ŁOPATA, choć nie był człowiekiem „wysoko kształconym”, był niewątpliwie społecznikiem, któremu „leżało na sercu” poprawienie bytu swoich współziomków. Służyły temu „inicjatywy społeczne i gospodarcze”, których był współautorem. Zapewne postawie takiej sprzyjała stabilizacja polityczna i ekonomiczna, która panowała wówczas w Galicji – północnej prowincji rozległego cesarstwa Habsburgów. „Galicyjska autonomia” – od 1869 roku pozwoliła Polakom rozwijać swoje aspiracje zarówno gospodarcze i społeczne jak również polityczne. To tu, w AustroWegierskiej Galicji w 1908 roku powstały pierwsze polskie organizacje wojskowo-niepodległościowe – legalny, paramilitarny krakowski „Strzelec”, którego komendantem był Józef PIŁSUDSKI, „Strzelec” tworzył kadry przyszłej Polskiej Armii Narodowej Feliks ŁOPATA przyjaźnił się z pierwszym „tytularnym” kierownikiem Szkoły Ludowej Dwuklasowej Mieszanej w Skomielnej Białej – pochodzącym z Jordanowa – Janem FULIŃSKIM. „Efektem tej znajomości” było powstanie w naszej miejscowości Straży Ogniowej. O fakcie tym tak napisała Maria ZAWADZKA, wspomniana już autorka „Kroniki Skomielnej Białej”: „…Stosunkowo bardzo późno założono we wsi Straż pożarną; inicjatywa wyszła od nieżyjącego dziś Feliksa Łopaty (rola Słowiakowa) i kierownika szkoły Fulińskiego, którzy doprowadzili do jej powstania w r.1911 (poprawione odręcznie – w oryginalnym maszynopisie widnieje data 1912 – przypomnienie A.M.). Mieszkali obaj blisko siebie, przedzieleni tylko domem Kowalczyków („z kółka”), łatwo im było omawiać plany i ich realizację…”. … Podobną, wspólna inicjatywą tych dwóch społeczników, których wsparł ekspozytor parafii ksiądz Aleksander KROMER było powołanie 25 sierpnia 1918 roku Kółka Rolniczego. W deklaracji Walnego Zgromadzenia członków Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej czytamy: „… trwająca 5 lat wojna europejska wywołała wprost nieznośne stosunki na każdym polu życia ekonomicznego i społecznego ludności tutejszej wioski. Światlejsi gospodarze zaczęli się zastanawiać, w jaki sposób można poprawić byt i uchronić się przed wyzyskiem lichwy, która nad wszystkim roztoczyła swe opiekuńcze skrzydła. Za staraniem tedy miejscowego kierownika szkoły p. Jana Fulińskiego postanowiono zawiązać Kółko rolnicze, którego I (pierwsze) zwyczajne Walne zgromadzenie wśród licznie przybyłych członków gminy odbyło się dnia 25 sierpnia 1918 roku. Po przedstawieniu celu i zadania Kółka rolniczego jego korzyściach, jakie przyniesie gminie, oraz o obowiązkach, jakie obowiązują członkowie Kółka zgromadzeni postanowili w gminie zawiązać Kółko rolnicze, przystępując jednocześnie na członków w ilości 44, wybierając z pośród siebie I (pierwszy) Zarząd Kółka, którego skład jest następujący: -Ks. Aleksander Kromer proboszcz miejscowy – przewodniczący, -Feliks Łopata rolnik – zastępca przewodniczącego, -Jan Fuliński kierownik szkoły – sekretarz, -Sebastian Bal rolnik – skarbnik, -Piotr Handzel rolnik – asesor, -Józef Urbańczyk rolnik – członek Zarządu, -Marcin Gacek rolnik – członek Zarządu, -Walenty Kołpak rolnik – członek Zarządu, …” Jak czytamy w „Protokole z posiedzenia Zarządu w dniu 14 marca 1920….”, wybrani dnia 7 marca członkowie Zarządu Kółka Rolniczego wyłonili w głosowaniu z pośród siebie „nowy” Zarząd tej organizacji, który „…Wybrano większością głosów a to: Przewodniczącym – Feliksa Łopate, Zastępcą – Jan Macioła, Sekretarzem – Felikas Kołpaka Skarbnikiem – Walentego Kołpaka,…” … Z domem ŁOPATÓW na roli Słowikowej związana jest postać wspomnianego już Komendanta „Strzelca”, a w chwili wybuchu „Wielkiej Wojny” twórcy Polskich Legionów brygadiera Józefa PIŁSUDSKIEGO. Józef PIŁSUDSKI mieszkał na roli Słowiakowej przez dwa jesienne tygodnie na przełomie października i listopada w 1914 roku. Miało to miejsce przed wyruszeniem Legionów w rejon Jurkowa, gdzie legioniści stoczyli swoją pierwszą zwycięską walkę z moskalami (bitwa na przełęczy Chyszówki – 23 listopada 1914 roku) biorąc do niewoli 91 Rosjan. O pobycie PIŁSUDSKIEGO w Skomielnej Białej tak pisała kronikarka Maria ZAWADZKA: „…Legiony walczące na Podkarpaciu otarły się też o Skomielną B. Piłsudski pomieszkiwał tu w domu Feliksa Łopaty (dziś już nie żyjącego) na roli Słowiakowej. Bitwa z Rosjanami odbyła się 14 listopada 1914 r. i w tym okresie mógł tu przebywać »Brygadier«, popularny na Podhalu, jak można wnosić z ilości oficerów i generałów legionowych góralskiego pochodzenia…”. … Regina i Feliks ŁOPATOWIE mieli dziewięcioro dzieci: -Magdalenę, urodzoną w styczniu 1899 roku, która w listopadzie 1920 roku wyszła za nauczyciela Romana BOMBOLA, -Mariannę, urodzoną w lutym 1901 roku, która w październiku 1926 roku wyszła za mąż za sierżanta Policji Państwowej Franciszka ZAJĄCA, -Jana, urodzonego w styczniu 1903 roku, który w lutym 1939 roku poślubił Julię z domu KUPCZYK, -Walentego, urodzonego w grudniu 1905 roku – zmarł w czerwcu 1906 roku, -Annę, urodzoną w czerwcu 1907 roku, która w listopadzie 1938 roku wyszła za mąż za Juliusza JAROSZA, -Władysława, urodzonego w czerwcu 1909 roku, który w lutym 1950 roku poślubił Czesławę z domu ADAMIEC, -Józefa, urodzonego w lipcu 1911 roku, funkcjonariusza Policji Państwowej, więźnia Specjalnego Obozu NKWD w Ostaszkowie, zamordowanego przez sowietów w 1940 roku w Kalininie, pochowanego na Cmentarzu Wojennym w Miednoje. -Adama, urodzonego w czerwcu 1914 roku – zmarł w czerwcu 1915 roku, -Rozalię, urodzoną w sierpniu 1916 roku, która w lipcu 1941 roku wyszła za mąż za Andrzeja SIEJE. Regina i Feliks dzięki pracowitości i zapobiegliwości wykształcili – w szkołach innych niż Szkoła Ludowa – troje z nich: -Marianna – jak wspomina pani Halina SOBCZAK: „…ukończyła szkołę w Nowym Targu…”, -Władysław – był absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kronikarka Maria ZAWADZKA pisząc o inteligencji pochodzącej z naszej miejscowości tak go opisała: „…Syn Feliksa Łopaty skończył przed samą wojna prawo i miał być adwokatem: miał wspaniały głos, dykcje i swadę, jednym słowem warunki pierwszorzędne…”. -Józef – był absolwentem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, którą ukończył w 1933 roku. … Feliks ŁOPATA był ojcem chrzestnym Sebastiana HANDZLA urodzonego 10 stycznia 1910 roku syna Piotra i Zofii z domu KOWALCZYK. Sebastian HANDZEL ukończył Gimnazjum i Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie, wyświęcony w 1933 roku. Ksiądz Sebastian HANDZEL CM wysłany został do pracy misyjnej wśród Polonii we Francji (w parafii Oignies, Pas-de-Calais). W czasie pobytu na wakacjach w Polsce zginął tragicznie dnia 14 sierpnia 1939 roku, pochowany jest na cmentarzu w Skomielnej Białej. … Feliks ŁOPATA posiadał zapewne „szerokie znajomości”, w albumie rodzinnym jego córki Marianny znajdujemy miedzy innymi fotografie generała Andrzeja GALICY (*1873r. – +1945r.), ponadto w tymże albumie widzimy Feliksa na „Dożynkach Prezydenckich” w Spale (odbywały się w latach 1927-1938 – przypomnienie A.M.), gdzie jest reprezentantem rolników – górali z powiatu Maków (podhalański) – fotografia podpisana: „Pamiątka ze Spały. Grupa górali pow. Makowski 17.VIII.1930.” … W chwili wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku Regina i Feliks ŁOPATOWIE pozostali w Skomielnej Białej, ukrywali się w rodzinnym domu. Jak wspomina Pani Halina SOBCZAK: „…dziadek Feliks został we wrześniu 1939 roku postrzelony w biodro przez żołnierzy niemieckich. Niemiec dostrzegł dziadka, gdy ten wychylał się z za drzwi piwnicy, gdzie rodzina się schroniła i strzelił w jego kierunku. Dziadek widząc Niemca schował się za drzwiami, które zostały przebite przez pocisk, który utkwił w jego biodrze. Kuli z rany nie wydobyto, dziadek cierpiał do swojej śmierci…”. … W czasie wojny Regina i Feliks pomagali w miarę swoich możliwości swoim dzieciom: Już we wrześniu 1939 roku w Skomielnej Białej pojawiła się rodzina BOMBOLÓW – Magdalena z mężem Romanem i dziećmi, którzy musieli uciekać przed niemieckim terrorem z Krępy (obecnie dzielnica Ostrowa Wielkopolskiego) w „Kraju Warty” – jak okupanci nazwali Wielkopolskę. Roman BOMBOL był kierownikiem Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej w latach 1940-1941, następnie został kierownikiem Szkoły Powszechnej w Łapanowie. Roman BOMBOL zginął w trakcie działań wojennych dnia 19 stycznia 1945 roku wraz z żoną Magdaleną i czwórką dzieci. Z Sieprawia powróciła do domu rodziców Marianna, której mąż Franciszek ZAJĄC funkcjonariusz Policji Państwowej znalazł się z rozkazu przełożonych na Węgrzech, gdzie został internowany. Franciszek ZAJĄC powrócił do Generalnej Guberni w 1941 roku. W Generalgouvernement rozpoczął działalność konspiracyjną. Działał w Kierownictwie Walki Cywilnej w Powiatowej Delegaturze Rządu w Myślenicach, gdzie przyjął pseudonim „Lubończyk”. Po wkroczeniu sowietów w 1945 roku kontynuował działalność niepodległościową do 1947 roku, następnie ukrywał się przed komunistycznymi władzami bezpieczeństwa do drugiej połowy lat 50-tych, kiedy powrócił do rodzinnej miejscowości. W Skomielnej Białej czekała na niego żona Marianna. Regina i Feliks ŁOPATOWIE przez lata czekali „na powrót z wojny” najmłodszego syna Józefa – funkcjonariusza Korpusu Policji Państwowej, który przepadł w bezkresach sowieckiej Rosji, i o którym słuch zaginął … … Feliks ŁOPATA zmarł 20 marca 1949 roku, jego żona Regina 20 kwietnia 1958 roku. Obydwoje małżonkowie spoczywają na cmentarzu parafialnym w Skomielnej Białej. … Za udostępnione fotografie z rodzinnych albumów składam podziękowanie Pani Halinie SOBCZAK – autor. opracował: a.m. W przygotowaniu opracowania wykorzystano I.źródła 1.Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Skomielnej Białej: a)księga „Liber Natorum et Baptistatorum”; b)księga „Liber Copulatorum”; c)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”; 2.Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej: a)„Szkoła Ludowa II klasowa w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym” , b)„Trzyklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Skomielnej Białej Katalog klasowy wraz z wykazem klasyfikacyjnym”; 3.Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział III: a)„Katalog Główny Ogólny kurs pierwszy oddział rzeźby, stolarstwa z lat 1929- 1930”, b)„Katalog Główny oddział stolarstwa II, III, IV rok z lat 1930-1931”, c)„Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarski” z lat 1931-1932”, d)„Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarstwa” z lat 1932-1933”; 4.Kroniki i dokumenty Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej; 5.akta z Archiwum Oddziału IPN w Krakowie o sygnaturach: a)sygnatura IPN Kr 010/4861; 6.dokumenty z Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie: -teczka osobowa ks. Sebastiana HANDZLA CM, -„Catalogue des Maisons et du Personnel de la Congregation de la Mission 1935”; 7.Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora; II. opracowania II.1 druki 8.Wojciech CISEK „Polska Piłsudskiego. Epoka, czyny i dziedzictwo Marszałka” – cykl artykułów – Rzeczpospolita od 4.02.2009r.; 9.Daria i Tomasz NALECZ „Józef Piłsudski – legendy i fakty” – Młodzieżowa Agencja Wydawnicza – Warszawa 1987; 10.Malgorzata WISNIEWSKA „Strzelcy w II Rzeczypospolitej” – Bellona – Warszawa 2015; 11.Tomasz SCHRAM „Wygrać Polskę 1914-1918” – Krajowa Agencja Wydawnicza – Warszawa 1989; 12.Andrzej GARLICKA „Pierwsze lata Drugiej Rzeczypospolitej” – Krajowa Agencja Wydawnicza – Warszawa 1989; 13.Andrzej MASŁOWSKI „Jan Fuliński pierwszy kierownik Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej 140 rocznica urodzin” – Introlaser – Skomielna Biała 2019; 14.Piotr KOŁAKOWSKI „Pretorianie Stalina Sowieckie służby bezpieczeństwa i wywiadu na ziemiach polskich 1939-1945” – Bellona – Warszawa 2010; 15.Andrzej ZASIECZNY „Sowieckie krety” – Bellona – Warszawa 2016; 16.Maciej KORKUĆ „Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe Oddziały Partyzanckie w Krakowskim (1944-1947)”- Avalon – Kraków 2015; II.2 w formacie elektronicznym 17.Sławomir KALBARCZYK „Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa” Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Warszawa 2010, https://pamiec.pl/ftp/pamiec_ebooki/Zbrodnia_katynska.pdf, 18.Miednoje Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego Tom1 A-Ł – Rada Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa – Warszawa 2006, https://policjapanstwowa.pl/Ksiega_Cmentarna_Miednoje_Tom1.pdf,