„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”– Józef PIŁSUDSKI.

Był kierownikiem Publicznej Szkoły Powszechnej w naszej miejscowości w latach 1935-1939. Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI urodził

się 31 stycznia 1904 roku w Wojniczu, był synem Władysława i Heleny z domu BERGIEL.

Zanim „znalazł się” w Skomielnej Białej studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał doktorat z geografii i filozofii. Był współzałożycielem i pierwszym prezesem myślenickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, które powstało w 1931 roku (część autorów wymienia w tym miejscu rok 1928). W 1930 roku ukazał się napisany przez niego przewodnik po ziemi myślenickiej pt. „Myślenice szkic monografji geograficznej”. Był współzałożycielem, a także pierwszym gospodarzem Muzeum Regionalnego Ziemi Myślenickiej, które powstało 2 październiku 1929 roku. Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI był autorem przewodników turystycznych, oraz artykułów propagujących turystykę, które publikowano w Miesięczniku ZIEMIA zarówno w latach 30-tych XX wieku, jak również po zakończeniu II Wojny Światowej. Przykładem artykułu „promującego wyprawy turystyczne” jest ten z Ilustrowanego Miesięcznika Krajoznawczego ZIEMIA pt. „Beskid Wyspowy trzydniowa wycieczka” (ZIEMIA nr 8-9 z sierpnia-września 1932) opisujący wycieczkę ze „stacji kolejowej” w Rabce-Zaryte, przez Luboń Wielki, Szczebel, Lubogoszcz do Kasiny Wielkiej, (dzień pierwszy). Dalej z Kasiny Wielkiej przez Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę do Jurkowa, (dzień drugi). I z Jurkowa na Łopień, powrót koleją do Kasiny Wielkiej, dalej na Łysinę, (której atrakcją było obserwatorium astronomiczne) zejście przez Ukleinę do Myślenic (dzień trzeci).

…

W czwartek 30 października 1930 roku Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI poślubił w krakowskim kościele pod wezwaniem Świętego Krzyża pochodzącą z Bochni Władysławę Franciszkę GUMÓŁKA. Związek małżeński pobłogosławił ksiądz Władysław MIKULSKI.

…

Dziejopisarka Maria ZAWADZKA opisując w „Kronice Skomielnej Białej” działalność kierownika Tadeusza PRUS-WIŚNIOWSKIEGO w Szkole Powszechnej w Skomielnej Białej napisała, że: „Krótko, bo w latach 1935-1939 kierownikiem był Tadeusz Prus-Wiśniowski młody »uczony« człowiek z uniwersyteckim wykształceniem. … Szkoła tutejsza i dzieci zyskały tylko na tym, chyba nigdzie uczniowie nie odpowiadali tak śpiewająco z geografii, którą on ich umiał zainteresować, ułatwiając zrozumienie suchego i abstrakcyjnego dla młodzieży materiału. Poza godzinami szkolnymi zdarzały się wówczas częste odczyty z przeźroczami dla dzieci i dorosłych. Na godzinach szkolnych przemówiło radio (»Cała Polska śpiewa« Rutkowskiego) niosących piosenkę, muzykę i pogadanki. … po raz pierwszy zorganizowane zostały wycieczki krajoznawcze do Krakowa i w okolicę. …”.

W szkole w Skomielnej Białej Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI założył koło Ligi Morskiej i Kolonialnej, którego członkowie przygotowali w lutym 1937 roku wystawę pt. „Dzień Morza Polskiego” na obchodzone od 1932 roku Dni Morza, które były uroczystościami o charakterze państwowym. Wykonana z tej okazji okolicznościowa fotografia przedstawia uczniów wraz z kierownikiem szkoły oraz wykonanymi pracami: modelem latarni morskiej i statku »Polonia«, czasopismami o tematyce morskiej i plakatami. Fotografię podpisano: „Członkowie Koła Szkolnego Ligi Morskiej i Kolonialnej w Skomielnej Białej z pracami wykonanymi na wystawę”.

Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI współpracował ściśle ze Związkiem Strzeleckim (Związkiem Rezerwistów), którego Prezesem był Stanisław KORBEL. Ze Związkiem Rezerwistów współorganizował sztafetę, która 11 listopada 1935 roku przeniosła ziemię z Podhala na powstającą na krakowskim Słowińcu Mogiłę-Mogił, czyli Kopiec Marszałka Józefa PIŁSUDSKIEGO. Pamiątką tego wydarzenia jest wspólna fotografia uczestników tej sztafety z odręcznym autografem Tadeusza PRUS-WIŚNIOWSKIEGO o treści: „Pamiątka z biegu sztafetowego z dnia 11 listopada 1935 roku. Sztafeta była prowadzona z Zakopanego aż do Krakowa na Sowiniec. Sztafeta miała za zadanie przenieść ziemię z Podhala aż na Sowiniec na Kopiec marszałka Józefa Piłsudskiego. Sztafeta przebiegła przestrzeń około 140 km w rekordowym czasie to jest 7-miu godzin 25 minut. Na zdjęciu widoczni są uczestnicy biegu z miejscowego Związku Rezerwistów”. Związek Strzelecki (Związek Rezerwistów) będąc prorządową organizacja o charakterze paramilitarnym, oraz społeczno-politycznym włączył się aktywnie w przygotowania do odparcia spodziewanej agresji niemieckiej. Oprócz prowadzonych zbiórek środków na Fundusz Obrony Narodowej, prowadzono także działalność mającą na celu przygotowanie społeczeństwa do zbliżającej się wojny. Jak zanotowała wspominana już wyżej Kronikarka: „…w niedzielę 27.VIII. (27.08.1939r. –przypomnienie A.M.) kierownik szkoły p. Wiśniowski wygłosiła odczyt o bombach, pierwszy z cyklu nakazanego przez starostwo…”. Przytoczony cytat jest ostatnią wzmianka dotycząca pobytu Tadeusza PRUS-WIŚNIOWSKIEGO „przed wojną” na terenie naszej miejscowości.

…

Po zakończeniu II Wojny Światowej Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI pracował w Myślenicach w I.Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza KOŚCIUSZKI, gdzie był opiekunem Klubu Turystycznego. Adam SPYTKOWSKI w „Monografii Liceum Ogólnokształcącego im Tadeusza Kościuszki w Myślenicach 1908-1998” opisując działalność Tadeusza PRUS-WIŚNIOWSKIEGO wśród młodzieży napisał „…pod jego opieką młodzież odbywała liczne wycieczki tak bliższe jak i dalsze po całej Polsce, wyświetlano przeźrocza, filmy, dużo fotografowano i robiono albumy. … Jego celem było rozbudzenie zainteresowania turystyka i umiłowanie własnego kraju. …”

Katarzyna HOŁUJ w artykule pt.: „Maturzyści z rocznika 1951” opublikowanym w Dzienniku Polskim z 2 lipca 2016 roku przytoczyła wspomnienia absolwenta „pana Józefa”, który: „…o Tadeuszu Prusie-Wiśniowskim mówi – To był geograf z powołania. Był także opiekunem koła krajoznawczego i od 1945 roku organizował nam wycieczki. … Pamiętam jak jechaliśmy nad morze wagonach towarowych, albo wycieczkę do Ojcowa odkrytymi ciężarówkami, na których ustawione były ławki. …”

W sierpniu 1946 roku Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI doprowadził do powojennej reaktywacji Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Myślenicach. W 1950 roku prowadził Szkolny Powiatowy Ośrodek Krajoznawczo-Turystyczny.

Kronikarka Maria ZAWADZKA wspomniała także powojenną działalność Tadeusza PRUS-WIŚNIOWSKIEGO, z którym korespondowała gromadząc materiały do swojej „monografii Skomielnej Białej”. O byłym kierowniku Szkoły w naszej miejscowości pisze: „…po wojnie osiadł w Myślenicach, gdzie otrzymał wreszcie odpowiednie stanowisko w liceum ogólnokształcącym, pracuje w miejscowym Oddziale PTTK, organizuje wycieczki i wyjeżdża z odczytami po wsiach i miasteczkach. Bywa też w Skomielnej B. …”

Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI działał także w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym we Wrocławiu i jego Oddziale w Mszanie Dolnej.

Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI zmarł tragicznie w Myślenicach 19 stycznia 1978 roku. Pochowany został na cmentarzu w Myślenicach.

Składam podziękowanie wszystkim, którzy pomogli zgromadzić dane biograficzne o Tadeuszu PRUS-WIŚNIOWSKIM: księżom – opiekunom archiwów parafialnych w parafiach: pw. Św. Wawrzyńca Męczennika w Wojniczu, pw. Świętego Krzyża w Krakowie, pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myślenicach, oraz Dyrekcji Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej.

opracował: a.m.

W przygotowaniu opracowania wykorzystano

I.źródła

1.Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:

a)„Powszechna Szkoła Publiczna w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;

2. Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Wawrzyńca Męczennika w Wojniczu:

a)księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;

3.Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Świętego Krzyża w Krakowie:

a)księga „Liber Copulatorum”;

4.Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myślenicach:

a)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

5.Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora;

II. opracowania

II.1 druki

6.Małgorzata Wiśniewski „Strzelcy w II Rzeczypospolitej” – Bellona – Warszawa 2015;

7.Adam SPYTKOWSKI „Monografia Liceum Ogólnokształcącego im Tadeusza Kościuszki w Myślenicach w latach 1908-1998” – Myślenice 1998;

8.Andrzej MASŁOWSKI „Jan Fuliński pierwszy kierownik Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej 140 rocznica urodzin” – Introlaser – Skomielna Biała 2019;

II.2 w formacie elektronicznym

9.Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI „Beskid Wyspowy trzydniowa wycieczka” ZIEMIA Miesięcznik Krajoznawczy nr 8-9 sierpień-wrzesień 1932 – artykuł – Wydawca: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=122356;

10.Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI „Wieczornica Krajoznawcza” ZIEMIA Ilustrowany Miesięcznik Krajoznawczy nr 3-4 marzec kwiecień 1947 – artykuł – Wydawca: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze Warszawa

https://pbc.gda.pl/Content/81304/Nr_003_004.pdf;

11.Malwa BARYCZOWA, Zofia KOŁKÓWNA „IN MEMORIAM Tadeusz Prus-Wisniowski” – LUD Rocznik Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego 93/1979 pdf

12.Janina Barbara TWARÓG „Polskie Towarzystwo Krajoznawcze Oddziały 1908-1950 na terenie województwa małopolskiego” – Komisja Historii i Tradycji Zarządu Głównego PTTK – Kraków, styczeń 2004 r. http://khit.pttk.pl/

13.Kazimierz PARDYAK „Historia oddziału PTTK (Oddział „Lubomir” w Myślenicach)” https://pttk.myslenice.pl/

14.Katarzyna HOŁUJ „Maturzyści z rocznika 1951” – Dziennik Polski – artykuł z dn.2 lipca 2016r. https://dziennikpolski24.pl/

15.Kazimierz PARDYAK „Historia ruchu turystyczno-krajoznawczego” – Gazeta Myślenicka – artykuł z dn.25 lipca 2017r. http://gazeta.myslenice.pl/

III. fotografie ze strony https://audiovis.nac.gov.pl/

16.Narodowe Archiwum Cyfrowe tytuł tematu: Skomielna Biała. Szkoła powszechna, Sygnatura: 1-N-1753 (f5)

16.Narodowe Archiwum Cyfrowe tytuł tematu: Uczniowie podczas wystawy „Dzień Morza Polskiego” w szkole powszechnej w Skomielnej Białej, Sygnatura: 1-N-1752 (f4)

17.fotografie ze zbiorów prywatnych

-f6 z albumu rodzinnego Grzegorza KOŚCIELNIAKA,

-f2 z albumu rodzinnego Magdaleny WYKA;