„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”– Józef PIŁSUDSKI.

Żył na przełomie wieków, kiedy „nie było Polski”, która powstała

z marzeń ludzi jego pokolenia. O jego pokoleniu Maria ZAWADZKA napisała w „Kronice Skomielnej Białej”, że: „… to jest tajemnicą tamtych czasów sprzed I-szej wojny. W biedzie – wśród braku artykułów pierwszej potrzeby, w wytartych ubraniach i w dziurawych butach – wyrosło … pokolenie społeczników, gotowych do wielu poświęceń na rzecz bliźnich i społeczeństwa…”.

Jan FULIŃSKI urodził się 7 maja 1879 roku w Jordanowie. Jego rodzicami byli Jan Walenty i Anna Zofia z domu ROGOWSKA. Jan pochodził z wielodzietnej rodziny, był dziewiątym z dziesięciorga dzieci swoich rodziców, którymi byli:

-Stanisław urodzony 28 listopada 1863 roku;

-Ludwika Zofia urodzona 2 października 1865 roku, zmarła 24 maja 1876 roku;

-Rozalia Anna urodzona 14 września 1867 roku, zmarła 6 stycznia 1868 roku;

-Józef Wawrzyniec ur.15 grudnia 1868 roku;

-Anna Marianna urodzona 1 marca 1871 roku;

-Marianna Rozalia urodzona 12 marca 1873 roku, zmarła 27 listopada 1874 roku;

-Julianna Józefa urodzona 15 marca 1875 roku, zmarła 29 października 1878 roku;

-Jan urodzony 7 maja 1879 roku;

-Aniela Ludwika urodzona 3 luty 1882 roku;

Jan Walenty FULIŃSKI – ojciec późniejszego kierownika szkoły w Skomielnej Białej zmarł dnia 24 kwietnia 1889 roku – gdy jego syn Jan miał niespełna dziesięć lat. Pomimo licznych „rodzinnych problemów” Jan FULIŃSKI zdał maturę seminaryjalną i został nauczycielem.

Od dnia 1 października 1899 roku rozpoczął pracę w Szkole Ludowej w Skomielnej Białej, gdzie zastąpił nauczyciela Sebastiana TWORZYDŁO. Jan FULIŃSKI jest identyfikowany z „nowym rządowym budynkiem szkoły” w naszej miejscowości, który był wznoszony w latach 1893-1905. Cytowana już kronikarka Maria ZAWADZKA zapisała, że Jan FULIŃSKI jako pedagog był „…ostry i wymagający … niejeden pamięta cięgi odebrane od niego…”. Pracując w skomielniańskiej Szkole Ludowej Jan FULIŃSKI poznała nauczycielkę Stanisławę ZIĘBA, którą poślubił w Skomielnej Białej 4 sierpnia 1908 roku. Małżonków pobłogosławił ksiądz Józef KACZMARCZYK na podstawie „delegacji z diecezji tarnowskiej”.

Stanisława i Jan FULIŃSCY mieli troje dzieci:

-Zygmunt Józef Michał urodzony 1 września 1909 roku,

-Jadwiga Maria urodzona 18 sierpnia 1911 roku,

-Joanna Stanisława urodzona 27 listopada 1916 roku.

Oprócz pracy pedagogicznej Jan FULIŃSKI zaangażował się także na terenie miejscowości w działalność społeczną i propagowanie nowatorskich form gospodarowania. Wraz z długoletnim administratorem parafii księdzem Aleksandrem KROMEREM (w Skomielnej Białej od 9 lipca 1898 roku do śmierci na tyfus 12 lipca 1920 roku) byli m.in. propagatorami sadownictwa. Dzięki współpracy Jana FULIŃSKIEGO i księdza Aleksandra KROMERA z „gospodarzem z roli Słowikowej” Feliksem ŁOPATĄ powstała w naszej miejscowości w 1911 roku Straż Ogniowa, a 25 sierpnia 1918 roku „powołano do życia” Kółko Rolnicze.

W „deklaracji powstania” Kółka Rolniczego napisanej przez pełniącego funkcję sekretarza Jana FULIŃSKIEGO czytamy swoistego rodzaju „manifest” opisujący założenia, którymi kierowali się jego pomysłodawcy i twórcy (wg pisowni oryginału): „…trwająca 5 lat wojna europejska wywołała wprost nieznośne stosunki na każdem polu życia ekonomicznego i społecznego ludności tutejszej wioski. Światlejsi gospodarze poczęli się zastanawiać w jakiby sposób można poprawić swój byt i uchronić się przed wyzyskiem lichwy, która nad wszystkim roztoczyła swe opiekuńcze skrzydła. Za staraniem tedy miejscowego kierownika szkoły p. Jana Fulińskiego postanowiono zawiązać Kółko rolnicze, którego I zwyczajne Walne zgromadzenie wśród licznie przybyłych członków gminy odbyło się dnia 25 sierpnia 1918 r. Po przedstawieniu zgromadzonym celu i zadania Kółka rolniczego, jego korzyściach jakie przyniesie gminie, oraz o obowiązkach jakie obowiązują członków Kółka, zgromadzeni postanowili w gminie powołać Kółko rolnicze, przystępując równocześnie na członków w ilości 44, wybierając z pośród siebie I Zarząd Kółka, którego skład jest następujący

Ks. Aleksander Kromer proboszcz miejscowy -przewodniczący

Feliks Łopata rolnik -zastępca przewodniczącego

Jan Fuliński kier. szkoły -sekretarz

Sebastyan Bal rolnik -skarbnik

Piotr Handzel rolnik -asesor

Józef Urbańczyk rolnik -członek Zarządu

Marcin Gacek rolnik -członek Zarządu

Walenty Kołpak rolnik -członek Zarządu …”.

Jan FULIŃSKI obowiązki sekretarza Kółka Rolniczego pełnił do 13 kwietnia 1920 roku, kiedy to zdał I Zarządowi „…wszystkie pisma i pieczątki Kółka rolniczego…”. Obowiązki sekretarza tej organizacji rolniczej przejął po nim Feliks KOŁPAK.

Jana FULIŃSKIEGO tak scharakteryzował w kronice parafialnej następca księdza KROMERA – expozytor parafii Świętego Sebastiana ksiądz Franciszek BANIEWSKI: „…człowiek to miły towarzyski, dla mnie bardzo usłużny a bezinteresowny. Pomagał mi z żoną wielce w upiększaniu kościoła…”. W cytowanej kronice parafii znajdujemy także zapis o zaangażowania się Stanisławy FULIŃSKIEJ „…żony kierownika szkoły…”, która wraz z Marią KAMIONKÓWNĄ – nauczycielką – ręczne haftowały antepedium¹ do nowo poświęcanego ołtarza ku czci Świętego Antoniego Padewskiego. Ksiądz Franciszek BANIEWSKI napisał, że „…praca długotrwała i żmudna zasłużyła nie tylko na pochwałę ustną x. ekspozyta…”.

Jan FULIŃSKI kierownikiem Szkoły Ludowej w Skomielnej Białej był do listopada 1921 roku. Cytowany już administrator parafii ksiądz Franciszek BANIEWSKI w „Kronice Parafialnej” tak opisał te wydarzenia: „… z początkiem listopada br. został tutejszy kierownik szkoły p. Jan Fuliński pracujący tutaj od 1 października 1899 roku tj 22 lat, na własną prośbę przeniesiony do Górnej Wsi ad Myślenice, ze względu na kształcenie dzieci. … Na jego miejsce przyszedł kierownik z Tenczyna p. Kazimierz Czopkiewicz z żoną również nauczycielką. …”.

W Górnej Wsi Jan FULIŃSKI został kierownikiem działającej w tej miejscowości Szkoły Powszechnej. Szkoła ta powstała w latach osiemdziesiątych XIX wieku i działała dzięki zaangażowaniu, staraniom i poświęceniu społeczności lokalnej a jej historia była analogiczna do historii szkoły w Skomielnej Białej. Jan FULIŃSKI zaangażował się także w prace istniejącego w Górnej Wsi Kółka Rolniczego, które założył w tej miejscowości w 1883 roku Andrzej ŚREDNIAWSKI.

W Myślenicach Jan FULIŃSKI zaangażowała się działalność Polskiej Akcji Katolickiej (P.A.K.) i Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży (K.S.M.). Ślady jego działalności znajdujemy w informacjach prasowych. Ilustrowany tygodnik katolicki „Dzwon Niedzielny” nr 51 (z 18 grudnia 1938 roku) na stronie szóstej tak opisuje działalność „Prezesa Jan FULIŃSKIEGO” w artykule pt. „Zbożna praca idzie naprzód” (Korespondencja z parafii Myślenickiej) „… Dużą nasza troską jest wykończenie Domu Parafialnego. Obawialiśmy się, co będzie z tymi surowymi murami olbrzymiej kamienicy, gdy opuścili nas poprzedni proboszcz ks. dr. Kościółek i wikary ks. Bylica, którzy tak gorliwie budową tego domu się zajmowali. Ale, dzięki Bogu, nowy Ks. Proboszcz „nie zasypia gruszek w popiele”. Z groszowych składek w kościele „na tackę” oraz z niestrudzonych zabiegów wśród parafian prezesa P.A.K. p. J. Fulińskiego kosztem około 7.000 złotych mamy już wykończony cały parter domu wraz z instalacja elektryczną a w nim przepiękna salę ze scena i galerią, sale boczne na zebrania organizacyj parafialnych grupujących się w Akcji Katolickiej, lokale dla zespołów młodzieży katolickiej (orkiestra, chór). Związki młodzieży katolickiej w parafii są w rozkwicie. Walna pomoc w tym kierunku ma Ks. Proboszcz w osobie ks. wikarego Mariana Łaczka, który w ciągu roku, odkąd do nas przybył, zorganizował młodzież męską i żeńską w 14 kołach K.S.M. (przed jego przybyciem były 4 koła). Na naszych młodzieżowych zbiórkach i posiedzeniach jest wśród nas. Dla nas zawsze ma czas i widać, że czuwa nad tym gorliwie, co utworzył. Akcja Katolicka w naszej parafii pracuje. Prezes jej p. Fuliński, zdołał w ciągu kilku miesięcy zebrać w jedną całość wielkie bractwa i organizacje katolickie a głębokie referaty i pogadanki, z którymi do nas na wieś przyjeżdża, sprawiają, że wszędzie zbożna praca idzie naprzód. Jednym słowem pracujemy, a Pan Bóg błogosławi. Cichoń T., prezes KSM. i M. Marcinkowski, prezes KSMM. …”. Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę domu parafialnego w Myślenicach odbyło się w dniu 12 maja 1935 roku. Poświecenia dokonał Adam Stefan Kardynał SAPIEHA książę Arcybiskup Metropolita Krakowski. Informację na ten temat i fotografię z tej uroczystości zamieścił Dzwon Niedzielny w nr 25 (z 16 czerwca 1935 roku).

Wymieniany tygodnik katolicki pisząc o działalności P.A.K. i K.S.M. w Myślenicach, wielokrotnie wspomina i wymienia Jana FULIŃSKIEGO, który pełniąc funkcję Prezesa Okręgowego w Myślenicach występuje na uroczystościach i obchodach rocznic patriotycznych i religijnych organizowanych na terenie Myślenic i miejscowości wchodzących w skład tego obwodu Polskiej Akcji Katolickiej. Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży w Myślenicach organizowało także szkolenia instruktorskie dla kierowników terenowych oddziałów. Fotografię z takiego szkolenia zamieszczono w Dzwonie Niedzielnym nr 46 (z 13 listopada 1938 roku). Na stronie piątej widzimy – jak głosi podpis pod fotografią: „…uczestników kursu społeczno organizacyjnego K.S.M.M. w Myślenicach (23-26.X.1938). Wśród uczestników: proboszcz miejscowy ks. kan. Konieczny, sekr. gen. ks. Boguszewski, prezes P.A.K. Fuliński, naczelnik sportowy dh J. Kotyza…”.

Maria ZAWADZKA podsumowując działalność Jana FULIŃSKIEGO w Skomielnej Białej napisała o nim „… Fulińskiego wspominają Skomielnianie do dnia dzisiejszego (Kronikę Skomielnej Białej napisała w 1970 roku) z miłością i wdzięcznością; póki żył odwiedzali go w Myślenicach, gdzie osiadł na emeryturze. …”.

Jan FULIŃSKI zmarł w Myślenicach 7 stycznia 1942 roku w wieku 62 lat. W księdze „Liber mortuorum” parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myślenicach jako przyczynę zgonu zapisano: „udar serca”. Jan FULIŃSKI został pochowany na cmentarzu w Myślenicach 9 stycznia 1942 roku.

„Materialnych” pamiątek i śladów pozostałych w Skomielnej Białej po Janie FULIŃSKIM jest niewiele. Są to przede wszystkim dokumenty „wytworzone” przez niego jako Kierownika Szkoły Ludowej. Dokumenty te, złożone są w archiwum Szkoły Podstawowej, oraz archiwalne dokumenty Kółka Rolniczego. Swoistego rodzaju „pamiątką”, jaki pozostał w Skomielnej Białej po rodzinie FULIŃSKICH jest cmentarny nagrobek z krzyżem upamiętniający zmarłą 4 lipca 1917 roku Annę FULIŃSKĄ matkę Jana FULIŃSKIEGO.

opracował: a.m.

W przygotowaniu opracowania wykorzystano

I.źródła

1.Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Skomielnej Białej:

a)księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;

b)księga „Liber Copulatorum”;

c)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

2.Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:

a)„Szkoła Ludowa II klasowa w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;

3.Kroniki i dokumenty Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej;

4.Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Przenajświętszej Trójcy w Jordanowie:

a)księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;

b)księga „Liber Copulatorum”;

c)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

5.Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myślenicach:

a)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

6.Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora;

II. opracowania

II.1 druki

7.Andrzej MASŁOWSKI „Jan Fuliński pierwszy kierownik Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej 140 rocznica urodzin” – Introlaser – Skomielna Biała 2019;

II.2 w formacie elektronicznym

8.Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/:

-cytaty i fotografia pochodzą z artykułów zamieszczonych w Ilustrowanym Tygodniku Katolickim „Dzwon Niedzielny”:

-nr 25 z dn. 16.06.1935r.,

-nr 46 z dn.13.11.1938r.,

-nr 51 z dn. 18.12.1938r.;