NARODOWY DZIEŃ PAMIĘCI „ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH” – PRZYPOMNIJMY SYLWETKI ŻOŁNIERZY NIEZŁOMNYCH POCHODZĄCYCH ZE SKOMIELNEJ BIAŁEJ

W niedzielę 28 lutego br. o godzinie 11.00 odprawiona została Msza Święta w intencji „Żołnierzy Zgrupowania Partyzanckiego »Błyskawica«, Oddziału Partyzanckiego »Wiarusy«, poległych za Ojczyznę, pomordowanych i zmarłych Żołnierzy Niezłomnych”. Eucharystię w

przeddzień Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych sprawowali ksiądz proboszcz Ryszard PAWLUŚ, ksiądz Antoni LATAWIEC, oraz ksiądz rodak Józef MACIOŁ. Homilię wygłosił ksiądz wikary Paweł CEMPURA.

W trakcie Mszy Świętej – w modlitwie powszechnej wspomniano dowódców i żołnierzy Zgrupowania „Błyskawica”, oraz pochodzących z naszej miejscowości Żołnierzy Niezłomnych.

W sobotni wieczór 27 lutego br. przedstawiciele Komitetu Społecznego im. Św. Sebastiana w Skomielnej Białej „wciągnęli na maszt” flagę państwową i zapalili znicze przy obelisku upamiętniającym tragiczne wydarzenia, jakie rozegrały się w naszej miejscowości 3 września 1939 roku.

Przypomnijmy sylwetki ŻOŁNIERZY NIEZŁOMNYCH pochodzących ze Skomielnej Białej:

I. „Nieuchwytny” – na początku „najstarszy ze skomielniańskich” Żołnierzy Niezłomnych, w chwili zakończenia II Wojny Światowej miał 51 lat i spore doświadczenie życiowe. Dla komunistycznego aparaty terroru – Urzędu Bezpieczeństwa (UB) i Milicji Obywatelskiej (MO) stał się „nieuchwytny” – ścigali go bezskutecznie przez z górą dziesięć lat.

Tym „nieuchwytnym był Franciszek ZAJĄC s. Marcina i Katarzyny zd. SPÓRNA ur. dn. 27 lipca 1894r. w Skomielnej Białej. W latach 1900-1906 uczęszczał do Szkoły Ludowej 2 klasowej mieszanej w Skomielnej Białej, którą kierował Jan FULIŃSKI. W dniu 12.10.1926 roku poślubił Mariannę ŁOPATA – córkę Feliksa (współtwórcy Straży Ogniowej i Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej). Związek małżeński pobłogosławił ksiądz Ludwik BOMBOL. W akcie ślubu zapisano, że „pan młody” był funkcjonariuszem Posterunku Policji Państwowej w Jordanowie. Sierżant Franciszek ZAJĄC pełnił służbę w Sieprawiu, gdzie był komendantem tamtejszego posterunku Policji Państwowej.

Pierwsze latach II Wojny Światowej Franciszek ZAJĄC spędził na Węgrzech, gdzie był internowany. Z Węgier powrócił w 1941 roku. Po powrocie do Generalnego Gubernatorstwa podjął współpracę z Podziemiem Niepodległościowym. Działał w Kierownictwie Walki Cywilnej w Powiatowej Delegaturze Rządu w Myślenicach, gdzie przyjął pseudonim „Lubończyk”.

Kierownictwo Walki Cywilnej, podobnie jak Państwowy Korpus Bezpieczeństwa (podziemna policja) zajmowała się głównie zwalczaniem pospolitego bandytyzmu, oraz rozpoznawaniem działalności obcych wywiadów (działalność kontrwywiadowcza), w tym będącej sowiecką agenturą Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Gwardii Ludowej (GL), potem Armii Ludowej (AL) i innych grup komunistycznych i lewicowych. Kierownictwo Walki Cywilnej zajmowało się prowadzeniem śledztw i obserwacji, oraz wykonywaniem wyroków śmierci na kolaborantach zdrajcach i Niemcach, którzy dopuszczali się zbrodni przeciwko narodowi polskiemu.

W latach niemieckiej okupacji „Lubończyk” działał na pograniczu powiatów Myślenickiego i Wielickiego. Ukrywał się w miejscowościach położonych w okolicach Myślenic, Dobczyc i Wieliczki.

Po zakończeniu II Wojny Światowej „Lubończyk” ujawnił się przed komunistycznymi władzami bezpieczeństwa – miało to miejsce 1 października 1945 roku. W tym czasie związał się ze Stronnictwem Pracy w Krakowie, zamieszkał w podkrakowskich Wróblowicach. Ujawnionego członka Armii Krajowej komuniści nie pozostawili jednak „w spokoju”. Był poszukiwany prze komunistyczne MO. Ukrywał się do sfałszowanych przez komunistów wyborów do sejmu ustawodawczego, które odbyły się 19 stycznia 1947 roku. Jedną z pierwszych uchwał „nowego sejmu” była amnestia, którą uchwalił 22 lutego 1947 roku. Amnestia obejmowała „żołnierzy i działaczy podziemia antykomunistycznego”.

Dnia 22 kwietnia 1947 roku Franciszek ZAJĄC – poszukiwany przez komunistyczny aparat terroru – żołnierz Armii Krajowej „ujawnił się” przed organami wojewódzkiego UB w Krakowie, po czym „rozpłynął się” w rzeszach ludzi, którzy przemierzali Polskę we wszystkie strony „szukając miejsca dla siebie w nowej komunistycznej rzeczywistości”.

Komunistyczne organy terroru (z powiatowego MO z Myślenic, Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa z Myślenic, Powiatowe MO z Wadowic, Wojewódzkiego MO z Krakowa) przez cały czas gromadziły informacje dotyczące wojennej działalności „Lubończyka”. Wykorzystywano do tego sieć agenturalną, a także renegatów – żołnierzy Armii Krajowej, którzy podjęli współprace z komunistycznymi organami terroru. W dokumentach przechowywanych w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie (sygnatura IPN Kr 010/4861) znajdujemy dokumenty „wytworzone” przez komunistyczne organy i ich agenturę w latach 1945-1956.

„Nieuchwytny” – Franciszek ZAJĄC powrócił do rodzinnej Skomielnej Białej pod koniec lat 50-tych. Zamieszkał wraz z żoną Marianną, z którą był w „przymusowej separacji” od wybuchu II Wojny Światowej.

Franciszek ZAJĄC zmarł w dnia 22 października 1964 roku (w wieku 70 lat) na zapalenie płuc. Pochowany na cmentarzu w Skomielnej Białej przez ekspozytora parafii księdza Władysława BODZKA, spoczywa w jednej mogile wraz ze swoją żoną Marianną, która zmarła dnia 17 lipca 1988 roku.

II. Historia, jakich wiele – czyli młodzi, którzy wystąpili z bronią w ręku przeciwko komunistycznej „władzy ludowej”.

Żołnierzami Zgrupowania „Błyskawica”, którego dowódcą był mjr Józef KURAŚ „Ogień” byli:

-Władysław CHARIASZ pseudonim „Gryf” – syn Marcelego i Marianny zd. PĘDZIMĄŻ, urodzony 6 kwietnia 1923 roku. W chwili zakończenia II Wojny Światowej miał 22 lata.

Aresztowany przez PUBP w Myślenicach dnia 3.11.1945r. za przynależność do Zgrupowania „Błyskawica”, dnia 14.01.1946r. skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie otrzymał karę czterech lat więzienia.

-Józef PĘDZIMĄŻ pseudonim „Sęp” – syn Wawrzyńca i Katarzyny zd. LEWEK, urodzony 3 kwietnia 1922 roku W chwili zakończenia II Wojny Światowej miał 23 lata.

Aresztowany w obławie, którą na terenie Skomielnej Białej zorganizowały połączone siły UB i KBW w dniu 10 lipca 1946 roku – w trakcie „rozstrzelanego wesela”. W trakcie obławy zginął partyzant Józef ZAJAC pseudonim „Groźny”, oraz 21 letnia mieszkanka Skomielnej Białej. Józef PEDZIMĄŻ „Sęp” aresztowany „z bronią w ręku” został osądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie w dniu 19.04.1947roku, otrzymał karę siedmiu lat więzienia.

-Jan CHARIASZ pseudonim „Blondyn” – syn Marcelego i Marianny zd. PĘDZIMĄŻ, urodzony 5 sierpnia 1924 roku. W chwili zakończenia II Wojny Światowej miał 21 lat.

Poległ w walce z obławą, którą przeciwko partyzantom Zgrupowania mjr „Ognia” przeprowadziły siły sowieckiego NKWD dnia 28 kwietnia 1945 roku. Pochowany na cmentarzu w Ochotnicy Górnej, jego grób został zidentyfikowany i odnowiony staraniem Krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oraz władz Gminy Ochotnica Dolna w czerwcu 2020 roku.

III. Historia tragiczna najmłodszego Żołnierza Niezłomnego pochodzącego z naszej miejscowości. Życiorys zakończony karą śmierci.

-Jan (Mieczysław) ADAMIEC pseudonim „Ciemny” – syn Andrzeja i Wiktorii zd. BUKSA, urodzony 23 września 1925 roku. W chwili zakończenia II Wojny Światowej miał 20 lat.

W latach 1932-1937 uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej, której kierownikami byli Kazimierz CZPKIEWICZ, a następnie Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI.

Mieczysław ADAMIEC od jesieni 1943 roku należał do Armii Krajowej – był wywiadowcą, w grupie, która wchodziła w skład 3.Pułku Strzelców Podhalańskich AK. Nie ujawnił się przed komunistycznymi władzami bezpieczeństwa, posiadanej broni nie oddał, bo „…nie było takiego rozkazu…”. Został zadenuncjonowany na UB w Myślenicach przez mieszkańców Skomielnej Białej: członka Polskiej Partii Robotniczej – referenta świadczeń rzeczowych, (czyli komunistycznego funkcjonariusza odpowiedzialnego za ściąganie należności w naturze od „zubożonych wojną i niemiecką okupacją”, oraz przejściem „wyzwoleńczej Armii Czerwonej” mieszkańców wsi) i późniejszego tajnego współpracownika komunistycznej bezpieki o pseudonimie „Felek”.

„Ciemny” został aresztowany 12.02.1946 roku w Skomielnej Białej. Sądzony za przynależność do Zgrupowania „Błyskawica” przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie, skazany na karę czterech lat więzienia został osadzony w „więzieniu św. Michała” przy ul. Senackiej w Krakowie.

Mieczysław ADAMIEC brał aktywny udział (z bronią w ręku) w opanowaniu więzienia i ucieczce zorganizowanej przez „krakowską kompanię zgrupowania mjr »Ognia«” dowodzonej przez Jana JANUSZA »Siekierę« dnia 18.08.1946 roku.

Aresztowany w czasie ucieczki. Brutalnie przesłuchiwany, osądzony „w trybie doraźnym” – bez możliwości wnoszenia apelacji w dniu 31.08.1946 roku. Mieczysław ADAMIEC wraz z dwoma towarzyszami za udział w opanowaniu „więzienia św. Michała” został skazany na karę śmierci. W stosunku do niego – jako jedynego ze skazanych – „Prezydent K.R.N.” Bolesław BIERUT – sowiecki agent – „z prawa łaski nie skorzystał”.

Wyrok śmierci na partyzancie został wykonany przez rozstrzelanie dnia 25 września 1946 roku – w dwa dni po jego 21 urodzinach !!!

Mieczysław ADAMIEC został „pochowany sowiecką metodą” – wrzucony do niezidentyfikowanego dołu w obrębie cmentarza rakowieckiego. Miejsce pochówku zostało odnalezione przez „pion poszukiwawczy” krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w jesieni 2017 roku. O fakcie tym poinformował w trakcie obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Skomielnej Białej w dniu 1 marca 2018 roku dr Dawid GOLIK „szef” pionu ds. Poszukiwań i Identyfikacji Oddziału IPN w Krakowie.

Przez lata istnienia PRL-u zgodnie z obowiązującą komunistyczną polityką historyczna o Żołnierzach Wyklętych należało milczeć lub mówić źle. W wydawanych w tamtym czasie w milionowych nakładach książkach pisanych przez „utrwalaczy władzy ludowej” Żołnierze Podziemia Antykomunistycznego byli przedstawiani jako „bezideowi bandyci prześladujący »prawowiernych« członków PPR-u i innych komunistycznych organizacji, zwalczani »rycerskimi metodami« przez »prawdziwych czekistów« z UB, MO, ORMO i KBW”. W tym iście „komunistycznym duchu” przemawia i w czasach obecnych – po z górą 31 latach od tzw. „obalenia komunizmu w Polsce” wielu ludzi powiązanych z partiami lewicowymi i lewackimi, „ludzi kultury i nauki”, wreszcie „szarych obywateli”, którzy wiedzę na temat „bandytów z lasu” czerpali z książek, które powstały w czasach „głębokiej komuny”, bądź opracowań współczesnych pisanych przez „pogrobowców utrwalaczy władzy ludowej”.

Komitet Społeczny im. Świętego Sebastiana w Skomielnej Białej składa serdeczne podziękowania wszystkim, którzy wzięli udział we wspólnej modlitwie w intencji Żołnierzy Niezłomnych.

W przygotowaniu życiorysów Żołnierzy Niezłomnych pochodzących ze Skomielnej Białej wykorzystano materiały:

I. źródła:

1.druki Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki:

a) księga „Liber Natorum et Baptistatorum”,

b) księga „Liber Copulatorum”,

c) księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”,

2.dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:

a)„Szkoła Ludowa II klasowa w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym” ,

b) „Ocena sprawowania się i postępów w nauce uczniów

3.akta z Archiwum Oddziału IPN w Krakowie o sygnaturach:

-sygnatura IPN Kr 010/4861,

-sygnatura IPN Kr 110/1151,

-sygnatura IPN Kr 110/172,

-sygnatura IPN Kr 110/566

opracowania

I.pisane:

1.Piotr KOŁAKOWSKI „Pretorianie Stalina Sowieckie służby bezpieczeństwa i wywiadu na ziemiach polskich 1939-1945” – Bellona – Warszawa 2010,

2.Andrzej ZASIECZNY „Sowieckie krety” – Bellona – Warszawa 2016,

3.Maciej KORKUĆ „Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe Oddziały Partyzanckie w Krakowskim (1944-1947)”- Avalon – Kraków 2015,

4.Dawid GOLIK „Z wiarą w zwycięstwo … Oddział partyzancki »Wiarusy« 1947-1949” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2010,

5.Dawid GOLIK, Maciej KORKUĆ „Józef Kuraś »Ogień« i Zgrupowanie Partyzanckie »Błyskawica«” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2017,

6.Dawid GOLIK „Stanisław Ludzia »Harnaś«” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2019,

7.Dawid GOLIK „Adam Domalik »Kowboj«, Antoni Wąsowicz »Roch«” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2019,

8.Dawid GOLIK „Wiarusy” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2019,

9.Dawid GOLIK „Wojciech Frodyma „»Mucha«, Ryszard Kałaput »Pomsta«, Tadeusz Kościelniak »Silny«” – Instytut Pamięci Narodowej – Kraków 2020,

II.w formacie elektronicznym:

10.„Mogiły ocalone od zapomnienia” – wiadomość ze strony Gminy Ochotnica Dolna z dn. 16.01.2021r. – https://www.ochotnica.pl/pl/211/5351/mogily-ocalone-od-zapomnienia.html

prezentowane fotografie pochodzą z:

f1,f2.-ama, f3.-SKOMIELNA.INFO, f4.-Gmina Ochotnica Dolna, f5,f6.-albumy rodzinne;

PODZIĘKOWANIE

Składam podziękowanie za udostępnienie materiałów z archiwów:

-Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej księżom: Ryszardowi PAWLUSIOWI i Andrzejowi WASILEWSKI-KRUK,

-Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA – dyrektorowi Jerzemu KOŁPAKOWI,

-za wskazówki i konsultacje dr Dawidowi GOLIKOWI pracownikowi naukowemu Oddziału IPN w Krakowie,

-pracownikom Archiwum IPN w Krakowie za okazaną pomoc w poszukiwaniu dokumentów,

-szczególne podziękowanie kieruję na ręce rodzin Żołnierzy Niezłomnych za udostępnione fotografie z albumów rodzinnych – autor Andrzej Masłowski