80.ROCZNICA ŚMIERCI ROMANA BOMBOLA – KIEROWNIKA PUBLICZNEJ SZKOŁY POWSZECHNEJ W SKOMIELNEJ BIAŁEJ – 19.01.1945 – 19.01.2025

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek

teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”– Józef PIŁSUDSKI.

…

Roman Wawrzyniec BOMBOL urodziła się w m. Tłuczań koło Wadowic 1

sierpnia 1893 roku. Jego rodzicami byli Adolf BOMBOL i Karolina z

domu MACZEŃSKA. Ojciec Romana – Adolf, był nauczycielem i

pierwszym kierownikiem Szkoły Powszechnej w Tłuczani (powołany na to

stanowisko w 1887 roku, sprawował tę funkcję przez dziesięć lat). Adolf

BOMBOL opiekował się także czytelnią wiejską. Dzieciństwo i młodość

Romana owiane są tajemnicą. Zapewne dzięki staraniom i

zapobiegliwości rodziców dzieci Karoliny i Adolfa uzyskał stosowne

wykształcenie – starszy brat Romana – Ludwik BOMBOL (*1891r. –

+1933r.) w 1917 roku został wyświęcony w Krakowie na księdza, Roman

poszedł w ślady ojca – został nauczycielem.

Roman BOMBOL ze Skomielną Białą „związał się” poprzez ożenek z

Magdaleną ŁOPATA – córką Feliksa i Magdaleny z domu HANDZEL.

Feliks ŁOPATA, był szanowanym gospodarzem z naszej miejscowości,

współzałożycielem Straży Ogniowej (w 1911 roku) i Kółka Rolniczego (w

1918 roku). Okoliczności w jakich Roman poznał Magdalenę owiane są

tajemnicą. W momencie ślubu – w listopadzie 1920 roku – Roman był

nauczycielem w miejscowości Juszczyna koło Cięciny (powiat Żywiec). W

tych latach (1920-1921) brat Romana – ksiądz Ludwik BOMBOL był

wikariuszem w parafii w Rabce i „patronem” działającego przy tej parafii

„Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet i Dziewcząt pracujących”.

Roman BOMBOL poślubił Magdalenę z domu ŁOPATA w Skomielnej

Białej 16 listopada 1920 roku. Ich związek małżeński pobłogosławił

ksiądz Ludwik – brat Romana, a świadkami byli: Jan FULIŃSKI –

Kierownik Szkoły w Skomielnej Białej i Piotr HANDZEL – handlowiec

(mercator). W kolejnych latach Roman BOMBOL został przeniesiony do

pracy pedagogicznej w województwie wielkopolskim. W 1922 roku

pracował w Szkole Powszechnej w miejscowości Mroczeń koło Kępna.

Następnie był kierownikiem Szkoły Powszechnej we Franklinowie – do

kwietnia 1931 roku, w latach 1931-1939 był kierownikiem Szkoły

Powszechnej w Krępie (obecnie dzielnica Ostrowa Wielkopolskiego) .

Magdalena i Roman BOMBOLOWIE mieli siedmioro dzieci: Ludwika –

urodzonego w m. Juszczyna w 1921 roku, Stanisława – urodzonego w m.

Mroczeń w 1922 roku, Marię – urodzoną we Franklinowie w 1925 roku,

Bogumiłę – urodzoną we Franklinowie w 1928 roku, Janinę – urodzona w m.

Tłuczań w 1932 roku, Krystynę – urodzoną w Zacharzewie k. Ostrowa

Wielkopolskiego w 1938 roku, Władysława – urodzonego w Skomielnej

Białej w 1940 roku.

Po wybuchu II Wojny Światowej, we wrześniu 1939 roku Roman wraz z

rodziną musił uciekać z zagarniętej i włączonej do III Rzeszy Niemieckiej

Wielkopolski, gdzie swoje niemieckie porządki: masowe egzekucje,

deportacje i wywózki do obozów zagłady, grabież mienia, porywanie i

germanizację dzieci, wcielanie do niemieckich sił zbrojnych zaprowadzał

Arthur GREISER, który już w październiku 1939 roku mianowany został

namiestnikiem Warthegau – czyli Kraju Warty (tak niemieccy okupanci

nazwali województwo poznańskie).

O początkach okupacyjnej edukacji tak napisała Maria ZAWADZKA w

„Kronice Skomielnej Białej”, wspominając w swym „pamiętniku” także

pracę Ramana BOMBOLA na terenie naszej miejscowości w :

„…zapowiedział ks. Fic na … niedzielę (22.X.) zebranie rodzicielskie w

sprawie uruchomienia szkoły. Ogólnie spodziewano się, że naukę

poprowadzi nauczycielstwo miejscowego pochodzenia. … Do Feliksa

Łopaty zjechał … jego zięć Bombol. Poza nimi zjawiła się p. Helena

Chrząszczówna przeniesiona z końcem roku szkolnego 1939 r. z

Tarnawy do Skomielnej Białej. … Bombol uczył tu już przed 20 laty, tu

ożenił się, ale przeniesiony w Poznańskie, rzadko się zjawiał w

Skomielnej B., wypłynął dopiero na początku wojny. … Bombol

rzeczywiście uczył …”.

Roman BOMBOL kierownikiem Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej

został mianowany 8 maja 1940 roku, w tym czasie był opiekunem klasy

IV, uczył: śpiewu, zajęć praktycznych – chłopców, ćwiczeń cielesnych –

chłopców, a od 6 maja także języka polskiego, przyrody, geografii i języka

niemieckiego. W tym czasie matematyki uczniów klasy IV uczyła Helena

CHRZĄSZCZ, a religii ksiądz Edward FIC. Roman BOMBOL był

kierownikiem Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej w roku szkolnym

1940/1941, następnie został przeniesiony do Łapanowa, gdzie objął

kierownictwo tamtejszej Szkoły Rolniczej.

…

Początek roku 1945 okazał się tragiczny dla rodziny Romana BOMBOLA i

jego rodziny. Dnia 12 stycznia 1945 roku do natarcia na całym Froncie

Wschodnim ruszyła armia sowiecka, która spychała na zachód pobite, ale

stawiające zaciekły opór wojska niemieckie. 19 stycznia w Łapanowie od

bomb zrzuconych przez lotnictwo sowieckie zginęła rodzina

BOMBOLÓW – Roman i Magdalena, oraz ich dzieci: Maria, Bogumiła,

Krystyna i Władysław. W Kronice Szkoły Powszechnej w Łapanowie tak

opisano to tragiczne wydarzenie: „…20 stycznia po trzechdniowych

ciężkich walkach odparli Rosjanie niemców. Podczas tych walk zginął

kierownik szkoły rolniczej wraz z żona i czworgiem dzieci od uderzenia

bomby…”.

Rodzina BOMBOLÓW została pochowana i spoczywa na cmentarzu w

Łapanowie.

Opracował – Andrzej Masłowski

W przygotowaniu opracowania wykorzystano

I. źródła

1.Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św.

Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-

katolickiej w Skomielnej Białej:

a) księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;

b) księga „Liber Copulatorum”;

c) księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

2.Dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Bartłomieja w

Łapanowie:

a) księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

3.Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej

– druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w

Skomielnej Białej:

a) „Publiczna Szkoła Powszechna II stopnia z polskim językiem nauczania w

Skomielnej Białej – Księga ocen, zachowania się i postępów w nauce uczniów i

uczennic”;

4.Dokumenty Szkoły Podstawowej nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim – Archiwum

Szkoły Podstawowej nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim;

5.Kronika Szkoły Podstawowej w Łapanowie – rękopis – Archiwum Szkoły Szkoła

Podstawowa w Łapanowie;

6.Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała

1970 – archiwum autora;

II. opracowania – format papierowy:

7.Leszek MOCZULSKI „Wojna Polska 1939” – Bellona – Warszawa 2009;

8.Wojciech POLAK, Sylwia GALIJ-SKARBIŃSKA „Zbrodnia i Grabież Jak Niemcy

tuszują prawdę o sobie 1939-2019” – Biały Kruk – Kraków 2019;

II. opracowania – format elektroniczny:

9.„Historia szkoły Tłuczań” – artykuł –

http://sptluczan.superszkolna.pl/cms/53160/historia_szkoly

10.„Związek Chłopski” (organ Stronnictwa Chłopskiego) – gazeta – z 1.6.1896r.

wydawana w Nowym Sączu – artykuł pt. „Z Tłuczani” na str. 5 (125)

https://jbc.bj.uj.edu.pl/Content/306129/PDF/NDIGCZAS013622_1896_016.pdf

11.„Orędownik Ostrowski” – pismo na miasto i powiaty Ostrowski i Odolanowski

oraz miast Ostrowa, Odolanowa, Sulmierzyc i Raszkowa 1931.04.14 R.80 Nr30 na

str. 1

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=195132

12.„Arthur Greiser – wzorcowy nazista” – artykuł – Przystanek Historia –

https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/okupacja-niemiecka/29254,Arthur-

Greiser-wzorcowy-nazista.html

13.„70 lat temu rozpoczęła się ofensywa styczniowa Armii Czerwonej” – artykuł –

dzieje.pl portal historyczny –

https://dzieje.pl/aktualnosci/70-lat-temu-rozpoczela-sie-ofensywa-styczniowa-

armii-czerwonej

14.Janusz PAPROTA „Był taki styczeń… Wyzwolenie Bochni spod okupacji

niemieckiej” – artykuł – Historia Ziemi Bocheńskiej –

https://www.bochenskiedzieje.pl/artykuly/ii-wojna-swiatowa/121-byl-taki-

styczen-wyzwolenie-bochni-spod-okupacji-niemieckiej