80.ROCZNICA WYBUCHU POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 1 SIERPNIA 1944 – 1 SIERPNIA 2024

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”– Józef PIŁSUDSKI.

Dnia 1 sierpnia 1944 roku wybuchło w Warszawie Powstanie „… o

piątej (17.00) tak jak było umówione, we wszystkich dzielnicach miasta

rozpętało się piekło. Główne placówki Niemców zostały zaatakowane

przez grupy młodych śmiałków z biało-czerwonymi opaskami na

ramionach. Ludność cywilna znajdowała się jeszcze na ulicach. Niektórzy

dostali się w krzyżowy ogień i na zawsze odcięto ich od rodzinnych

domów. Wkrótce na szczycie Prudentialu, najwyższego budynku w

mieście, powiewał już biało-czerwony sztandar. Zdobyto niemieckie

magazyny żywnościowe i umundurowania na Stawkach, gmach PKO i

hotel Victoria przy ulicy Jasnej, budynek Sądu Apelacyjnego na placu

Krasińskich, gmach Dyrekcji Kolei na Pradze. Straty wraz z

rozstrzelanymi przekroczyły 2.000 ludzi. Podobne straty ponieśli alianci

podczas desantu na plażach Normandii. … Wieczorem 1 sierpnia,

oceniając nadesłane raporty, dowiedziano się tam, że wielu kluczowych

celów nie udało się zdobyć. Powstańcy nie odnieśli żadnych większych

sukcesów na placu Zamkowym, w rejonie twierdzy niemieckich sił

policyjnych w alei Szucha i na lotnisku Okęcie; we wszystkich tych

miejscach mieli znaczne straty. A przede wszystkim nie udało im się

zdobyć kontroli ani nad zachodnimi, ani nad wschodnimi krańcami

dwóch głównych mostów na Wiśle. Wiedzieli już, że być może czeka ich

bardzo długa walka…”*.

…

W nocy z 3 na 4 stycznia 1944 roku w okolicach Sarn, Sowieci

przekroczyli przedwojenną granicę Rzeczypospolitej. Władze Polskie –

zarówno Rząd w Londynie, jak również jego podziemne agendy w kraju

rozumiały doskonale zagrożenie, jakie niosą wkraczające na teren

RP wojska sowieckie. Dlatego podjęto decyzję, że Armia Krajowa –

zbrojne ramię legalnego Rządu Rzeczypospolitej na terenie Kraju, nie

bacząc na ryzyko dekonspiracji weźmie udział w walce z Niemcami

„podejmując współdziałanie” z sowiecką Czerwoną Armią by nie

zawdzięczać armii tej uwolnienia z pod niemieckiej okupacji i w ten

sposób ujawnić się wobec niej. Na oswabadzanych terenach

przedstawiciele legalnych władz cywilnych Rzeczypospolitej mieli

ujawniać się przed sowietami i występować w charakterze gospodarzy.

Rząd Rzeczypospolitej w Londynie, oraz władze w Kraju nie wiedziały, że

los Polskich Kresów Wschodnich został przesądzony w trakcie

konferencji, jaką odbyła „Wielka Trójka” w Teheranie. Konferencja miała

miejsce na przełomie listopada i grudnia 1943 roku. Sowieci wkraczając

na wschodnie tereny Rzeczypospolitej eliminowali „polski żywioł” –

administrację i ujawnione oddziały Armii Krajowej, działając w myśl

„uzgodnień i za wiedzą” Aliantów Zachodnich.

Na terenach Rzeczypospolitej zajętych przez wojska sowieckie

tyłowe oddziały Armii Czerwonej zaczynały „porządkowanie zaplecza

frontu” wykorzystując informacje przekazywane przez podziemie

komunistyczne i oddziały NKWD przerzucane przez front, które

prowadziły tam działania wywiadowcze i partyzanckie. Użyto do tego

dużej liczby jednostek wojskowych NKWD, i powołanych specjalnie

do tego oddziałów „Smiersz-a”, (śmierć szpiegom), które wkraczały

za regularną armią sowiecką. Przeznaczone były do bezwzględnego

zwalczania wszelkiej opozycji, aresztując, wywożąc i mordując nie tylko

żołnierzy Armii Podziemnej, ale również osoby cywilne. Zaprowadzano

nowe porządki. Zastosowano na olbrzymią skalę terror i pacyfikacje.

….

Latem 1944 roku warzyły się losy polityczne i ustrój „powojennej”

Polski. W związku działaniami, które podjęło sowieckie NKWD za tzw.

„Linia Curzona”, bestialstwami, jakich dopuścili się sowieci wobec

żołnierzy AK i przedstawicieli władz cywilnych podległych Rządowi w

Londynie operację „Burza” wstrzymano. Próba ratowania polskiej drogi

do odzyskania niepodległości, zapał do walki ludzi, którzy od lat działali

w Armii Podziemnej i przygotowywali się do powstania skutkowały

przyjęciem koncepcji „podjęcia walki o opanowania Warszawy”

i zaprezentowania światu, że Polacy siłami Armii Krajowej wyzwolili

swoją stolicę, w której jest „urzędujące” przedstawicielstwo legalnych

władz Rzeczypospolitej. Warszawa, stolica, wolny skrawek Polski

miała specjalne znaczenie, wyzwolona siłami Armii Podziemnej miała

powitać nadchodzących sowietów, czyli „sojusznika naszych sojuszników”.

…

Powstanie w Warszawie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku o godzinie

17.00 (godzina „W”), trwało sześćdziesiąt trzy dni – do 2 października

1944 roku. Zostało krwawo stłumione przez siły niemieckie, sowieci w

tym czasie trwali w celowej bezczynności. Pomoc Aliantów Zachodnich

była skromna. Historycy podkreślają, że Powstanie Warszawskie było

„ostatnią polską szansą na odwrócenie tragicznej karty”. Polscy patrioci

pozostawieni zostali przez Zachodnich Sojuszników sami w walce o

niezawisłość swojej Ojczyzny, choć Wojsko Polskie walczące u boku

Aliantów było czwartą siłą koalicji antyniemieckiej. Walka Powstańców w

Warszawie, ich nieugięta postawa wobec przytłaczającej przewagi

niemieckiej „odsunęła ostatecznie wizję utworzenia z Polski siedemnastej

republiki sowieckiej, o czym marzyło wówczas wielu polskich

komunistów. Tendencje te były na tyle silne wśród „parszywych

pachołków rosji” (tak odczytywano na murach nazwę Polskiej Partii

Robotniczej, utworzonej na polecenie STALINA na początku 1942), że

Stalin wspominał o nich w rozmowach, jakie prowadził z premierem

Rządu Rzeczypospolitej Stanisławem MIKOŁAJCZYKIEM w czasie jego

wizyty w Moskwie w pierwszych dniach sierpnia 1944 roku.”. Dodać

należy, że czasie, gdy premier legalnego Rządu Rzeczypospolitej przybył

do Moskwy (30 lipca 1944 roku), z rozkazu STALINA „zainstalowana

została w Lublinie sowiecka agenda – czyli PKWN”. W rzeczywistości

PKWN (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego) utworzony został pod

patronatem Stalina 21 lipca 1944 roku w Moskwie, a jego członkowie

dotarli do Chełma Lubelskiego dopiero 27 lipca 1944 roku. 26 lipca 1944

roku reprezentujący PKWN Edward OSÓBKA-MORAWSKI podpisał w

Moskwie porozumienie z komisarzem spraw zagranicznych

Wiaczesławem MOŁOTOWEM, na podstawie którego władza zwierzchnia

w strefie działań wojennych miała należeć do Wodza Naczelnego wojsk

sowieckich, a przestępstwa popełnione przeciwko Armii Czerwonej

podlegać sowieckiej jurysdykcji. PKWN został uznany przez Kreml za

reprezentację narodu polskiego posiadającą prawo do tworzenia aparatu

państwowego na wyzwolonych ziemiach polskich. Następnego dnia

delegacja PKWN podpisała tajną umowę o polsko-sowieckiej granicy

państwowej. Za jej podstawę obie strony przyjęły linię Curzona, z

odchyleniem na korzyść Polski – część Puszczy Białowieskiej.

…

Odpowiedzią Niemców na podjęte przez Powstańców działania była

fala terroru i morderstw na masową skalę. Niemieckie działania

obliczone na złamanie ducha walczących skierowano przeciwko

bezbronnej ludności cywilnej. Realizowano je z rozkazu najwyższych

władz niemieckich. „…Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać

żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma

być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy…” – brzmiał

rozkaz Adolfa HITLERA i Heinricha HIMMLERA wydany 1 sierpnia

1944r. dowódcom SS i Wehrmachtu.

…

„Operacja »Burza« i Powstanie Warszawskie były ostatnimi

próbami ratowania niezawisłości zdradzonej przez Zachodnich Aliantów

Polski”. Powstanie Warszawskie było zwieńczeniem akcji „Burza”

prowadzonej przez oddziały Armii Krajowej od momentu przekroczenia

granic II Rzeczypospolitej przez oddziały sowieckie. Militarnie Powstanie

wymierzone było w cofających się pod naporem sowieckiej Armii

Czerwonej Niemców, a politycznym celem Powstania w Warszawie było

zmuszenia Stalina do uznania Polskiego Państwa Podziemnego i Armii

Krajowej za sojuszników oraz poszanowanie suwerenności Polski.

Na Kresach Wschodnich Polski akcja „Burza” nie powiodła się,

walczące niejednokrotnie ramie w ramię z oddziałami sowieckimi

oddziały Armii Krajowej były rozbrajane a żołnierze ich zsyłani do łagrów.

Powstanie Warszawskie trwało sześćdziesiąt trzy dni. Jego cele

militarne i polityczne nie zostały osiągnięte. Sowiecka Armia Czerwona

stała na wschodnim brzegu Wisły czekając, aż Niemcy „rozprawią się” z

„polskimi faszystami”. Alianci z zachodu, także nie podjęli skutecznych

działań, aby udzielić Powstańcom oczekiwanej przez nich pomocy.

Anglicy w imię partykularnych interesów zdradzili swojego „pierwszego

sojusznika”. Strefy wpływów w Europie zostały określone przez USA,

Anglię i Związek Sowiecki w trakcie konferencji w Teheranie i Jałcie.

Bilans sześćdziesięciu trzech dni Powstania w Warszawie jest

tragiczny. Cytując historyków przytoczmy jeszcze raz liczby: „po stronie

polskiej było 12 tysięcy zabitych żołnierzy, 6 tysięcy zaginionych

i 20 tysięcy rannych, ofiar cywilnych było od 120 do 200 tysięcy. Straty

niemieckie, to 10 tysięcy zabitych, 7 tysięcy zaginionych i 9 tysięcy

rannych.”

Kapitulację Powstania Warszawskiego podpisano w nocy z 2 na 3

października 1944 roku. Żołnierze polscy (wszystkich formacji) uzyskali

gwarancje „praw kombatanckich”, Niemcy zobowiązali się, „że nie będą

stosować zemsty wobec ludności cywilnej”. Niemcy nie dotrzymali

umowy kapitulacyjnej w części dotyczącej „majątku publicznego i

prywatnego, ze szczególnym uwzględnieniem dóbr o dużej wartości

kulturowej, historycznej i duchowej”, który mieli „oszczędzić”. Po

zakończeniu Powstania Niemcy planowo zniszczyli „35 % stanu

miejskiego”. Warszawa utraciła wg wyliczeń historyków: „w czasie walk

we wrześniu 1939 roku – 10 % substancji miejskiej, w czasie walk w getcie

w 1943 roku – 15%, w czasie walk powstańczych sierpniu i wrześniu 1944

roku Niemcy zniszczyli 25% miasta.”

…

Aby uczcić bohaterski zryw ludności stolicy w 1944 roku dnia 1 sierpnia o

godzinie 17.00 zawyją syreny i zatrzymany zostanie ruch kołowy nie tylko

w Warszawie, ale także w całej Polsce. Pamięć o Bohaterach sierpnia

1944’ jest żywa, choć przeciwko manifestowaniu patriotycznych postaw,

włączeniu syren, występują „liberalni i lewaccy włodarze” wielu miast w

Polsce.

…

GLORIA VICTIS – Chwała Zwyciężonym

…

*cytat z książki Normana DAVIES’A „Powstanie 44”

opracował a.m.

na podstawie:

1.Norma DAVIES „Powstanie 44” – Znak – Kraków 2004,

2.Tadeusz BOR-KOMOROWSKI „Armia Podziemna” – Bellona,Rytm – Warszawa

2009,

3.Nikolaj IWANOW „Powstanie Warszawskie widziane z Moskwy” – Znak – Kraków

2010,

4.Jonathan WALKER „Polska osamotniona” – Znak – Kraków 2010,

5.Tadeusz SAWICKI „Rozkaz zdławić Powstanie” – Bellona – Warszawa 2019,

6.Piotr KOŁAKOWSKI „Pretorianie Stalina” – Bellona – Warszawa 2019,