„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”- Józef PIŁSUDSKI

Bitwa rozpoczęła się w niedzielę 4 lipca o godzinie 4 nad ranem. Przed jej rozpoczęciem hetman Stanisław ŻÓŁKIEWSKI miał wypowiedzieć słowa: „Nadzieja w męstwie, ratunek w zwycięstwie”.

Wojska dowodzone przez Hetmana Stefan ŻÓŁKIEWSKI liczyły 2.000 jazdy, 1.000 piechoty. „Siły główne” wspierali „najemnicy” pod dowództwem Aleksandra ZBOROWSKIEGO, gdzie poważny „kontyngent” stanowiło wojsko zaporoskie – Kozacy. Łącznia liczba wojsk dowodzonych przez hetmana Stanisława ŻÓŁKIEWSKIEGO wynosiła do 10.000

Liczebność wojsk moskiewskich historycy oceniają na 20 do 40 tysięcy (rozbieżność wiąże się z wliczaniem do stanu wojsk tzw. „czeladzi obozowej”). Najwartościowsze jednostki, które wystawili do walki moskale to najemnicy z zachodu Europy: muszkieterzy i pikinierzy ze Szwecji, oraz dragoni werbowani w krajach niemieckich, Francji, Anglii i Szkocji. Moskalami dowodził Dymitr SZUJSKI – młodszy brat cara, który nazywany jest „wielkim intrygantem”. Kontyngentem cudzoziemskim dowodził Jakob de la GARDIE.

Bój trwał pięć godzin, bitwa zakończyła się około godziny dziewiątej. Część najemników pomimo nalegań de la GARDIE przeszła na stronę hetmana ŻÓŁKIEWSKIEGO, który w imieniu króla polskiego gwarantował im żołd. Armia moskiewska poszła w rozsypkę, jej wódz Dymitr SZUJSKI – brat cara – salwował się ucieczką. Straty armii moskiewsko-szwedzkiej to około 2.700 ludzi, straty polskie to 200 zabitych, 200 rannych. Nie mniej dotkliwa była strata koło tysiąc koni.

Jak zawsze w przypadku starć militarnych, ich wynik jest pochodną zarówno czynników racjonalnych, jak i czysto przypadkowych. W bitwie pod Kłuszynem przypadków było dosyć dużo i to one zdecydowały o przebiegu całej bitwy oraz jej ostatecznym wyniku. Na zwycięstwie strony polskiej w dużym stopniu zaważyła także wyższa wartość bojowa, lepsze wyszkolenie i uzbrojenie żołnierza polskiego, oraz kunszt dowódczy wodza – hetmana Stefana ŻÓŁKIEWSKIEGO.

W wyniku zwycięstwa pod Kłuszynem armia moskiewska praktycznie przestała istnieć. ŻÓŁKIEWSKI bardzo szybko pragnął wykorzystać zwycięstwo pod względem politycznym, dlatego pomaszerował pod Moskwę, aby wcielić w życie swój plan. Hetman chciał przeprowadzić elekcję Władysława – pierworodnego syna naszego króla Zygmunta III Wazy – na tron moskiewski. Zanim jeszcze Hetman ŻÓŁKIEWSKI doszedł pod Moskwę, bojarzy obalili Wasyla SZUJSKIEGO, a następnie już pod samą Moskwą podpisali z ŻÓŁKIEWSKIM układ o wyborze Władysława na cara moskiewskiego, stało się to 27 sierpnia 1610 roku.

Postanowienia układu nie w pełni satysfakcjonowały Zygmunta III, który nie zamierzał respektować niektórych z nich – przede wszystkim chodziło o koronację Władysława według obrządku prawosławnego. Zygmunt III chciał utrzymywać w stosunku do Moskwy dużo twardszą linię polityczną, więc układ ten praktycznie nigdy nie wszedł w życie. Choć później Władysław IV przez lata podpisywał się jako car moskiewski, tronu carskiego nigdy nie objął. Wojska polskie pozostały w Moskwie do 7 listopada 1612 roku, kiedy to polski garnizon Kremla skapitulował przed powstańcami dowodzonymi przez księcia Dymitra POŻARSKIEGO, „…większość żołnierzy wyrżnięto, oszczędzono jedynie pułkowników i znaczniejszych rotmistrzów, którzy po rozejmie dywilińskim w 1618 roku zostali wymienieni na jeńców moskiewskich…”, tym samym owoce zwycięstwa kłuszyńskiego zostały ostatecznie zaprzepaszczone.

Polska Viktoria pod Kłuszynem przemilczana była w historiografii PRL-u.

Na pamiątkę wygnania Polaków z Kremla 4 listopada obchodzone jest w Rosji święto – Dzień Jedności Narodowej (obchodzono je także w czasach carskich), które w grudniu 2004 roku ustanowiła Rosyjska Duma Państwowa (parlament).

Bitwa pod Kłuszynem stoczona 4 lipca 1610 roku zaliczana jest do największych zwycięstw oręża polskiego.

Opracowanie-Andrzej Masłowski

w trakcie pisania artykułu korzystano:

-z książki Pawła JASIENICY „Rzeczypospolita Obojga Narodów Srebrny Wiek” – Świat Książki 1997r.;

-opracowania „Bitwa pod Kłuszynem 4 lipca 1610 roku” przygotowanego i wydanego wspólnie przez Mówią Wieki i Rzeczpospolitą w kwietniu 2006 roku;

w formacie elektronicznym:

-Konradem BOBIATYŃSKIM „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Muzeum Historii Polski https://muzhp.pl/pl/e/1123/bitwa-pod-kluszynem

-Jerzy RONIKIER „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Twoja Historia.pl, pierwotnie ukazało się w opracowaniu „Bitwy polskie. Leksykon” (Wydawnictwo Znak 1999)

https://twojahistoria.pl/encyklopedia/leksykon-bitew/bitwa-pod-kluszynem-4-lipca-1610/

-Maciej Adam PIEŃKOWSKI „Bitwa pod Kłuszynem (4 lipca 1610). Wielki triumf polskiego oręża” – artykuł – 4.07.2017

https://histmag.org/Bitwa-pod-Kluszynem-4-lipca-1610-6835

-Jerzy BESALA „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Polityka z 17.12.2010r.

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1506896,1,bitwa-pod-kluszynem.read

ilustracja tekstu to obraz ze strony:

https://slowopolskie.org/polska-husaria-wsparta-przez-kozakow-405-lat-temu-zdobya-moskw-bitwa-pod-kuszynem/