3 MAJA – MSZA ŚWIĘTA „W INTENCJI OJCZYZNY W 231ROCZNICĘ UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA 1791 ROKU”

We wtorek 3 maja br. o godzinie 11.00 w kościele pod wezwaniem Św. Sebastiana odprawiona została koncelebrowana Msza Święta „w intencji Ojczyzny, w 231 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja”. Eucharystię sprawowali proboszcz ksiądz

kanonik Ryszard PAWLUŚ i ksiądz rodak Józef MACIOŁ.

Rozpoczynając Mszę Świętą ksiądz proboszcz przypomniał, że Matka Boża nierozerwalnie związała się z historia naszej Ojczyzny, co zostało w sposób szczególny podkreślone w trakcje „lwowskich” ślubów króla Jana Kazimierza z 1 kwietnia 1656 roku, który powierzył losy Rzeczypospolitej opiece Matki Chrystusa nazywając Ją Królową Korony Polskiej.

Po Ewangelii odnowione zostały „Jasnogórskie Śluby Narodu”, które zostały złożone uroczyście 26 sierpnia 1956 roku. Po odnowieniu ślubowania zgromadzeni odśpiewali „Apel Jasnogórski”, a na zakończenie Mszy Świętej pieśń „Boże coś Polskę…”

Konstytucja 3 maja 1791 roku uchwalona została przez skonfederowany (wolny od liberum veto) Sejm Czteroletni. Ustawę Rządową, czyli Konstytucję 3 maja uchwalono w momencie, gdy będące „protektorem i gwarantem ustroju Rzeczypospolitej” Imperium Rosyjskie walczyło z Turcją Szwecją. Rzeczypospolita w myśl nowej konstytucji stała się monarchią konstytucyjną. Konstytucja likwidowała wady ustroju szlacheckiej I Rzeczypospolitej: wolną elekcję, liberum veto, ograniczała demokrację szlachecka (odbierając prawo głosu gołocie – szlachcie nie posiadającej ziemi) zrównała politycznie mieszczan ze szlachtą, brała pod ochronę chłopów.

Dzieło naprawy Rzeczypospolitej, które zapoczątkowała „Konstytucja majowa” trwało zaledwie kilkanaście miesięcy. Przeciw zmianom, które niosła ze sobą Konstytucja majowa wystąpiła grupa możnych pod przewodnictwem Stanisława Szczęsnego POTOCKIEGO i Ksawerego BRANICKIEGO, Seweryna RZEWUSKIEGO, którzy udali się na dwór rosyjski, gdzie złożyli propozycję zorganizowania konfederacji przeciw Konstytucji 3 maja i popierającej ją królowi Stanisławowi Augustowi. Konfederację zawiązano 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu ogłoszono jej akt w dniu 14 maja 1792 roku w miejscowości Targowica nad granicą rosyjską.

18 maja 1792 r. ambasador rosyjski Jakow BUŁHAKOW wręczył polskim władzom notę obwieszczającą interwencję, którą określono mianem „przyjacielskiej, sąsiedzkiej pomocy” prowadzącej do obrony wolności i przywrócenia legalnej władzy w Polsce.

Tego samego dnia 98 tysięcy wojsko rosyjskie przekroczyło granice Rzeczpospolitej. Pod względem liczebności, uzbrojenia, a także doświadczenia bojowego, wojsko polskie wystawione w obronie Konstytucji 3 maja znacznie ustępowało armii rosyjskiej – liczyło około 60 tysięcy, z czego niemal połowę stanowiła armia rezerwowa.

Największe bitwy stoczono pod Mirem i Zieleńcami (na pamiątkę tego zwycięstwa król Stanisław August ustanowił Order Virtuti Militari). W lipcu rozegrała się nierozstrzygnięta bitwa pod Dubienką, gdzie Polacy powstrzymywali czterokrotnie większe siły rosyjskie – w bitwie tej wsławił się generał Tadeusz KOŚCIUSZKO – bohater amerykańskiej wojny o niepodległość.

Z powodu nie wywiązania się Prus z umowy sojuszniczej z 1790 roku wojna przybrała nie korzystny dla Polaków obrót. W sytuacji wojskowej przewagi Rosjan, król jako głównodowodzący armia Rzeczypospolitej uznał dalszy opór za bezcelowy. Po uzyskaniu zapewnienia, że Imperium Rosyjskie zachowa integralność terytorialną Rzeczypospolitej, mając nadzieję, że uda się zachować część „zdobyczy” Konstytucji 3 maja, król zdecydował o zaprzestaniu działań wojennych, przystąpił także do konfederacji targowickiej.

Na znak protestu przeciw chwiejnej postawie króla do dymisji podali się dowodzący Wojskiem Polskim książę Józef PONIATOWSKI i generał Tadeusz KOŚCIUSZKO, na emigrację (w dużej części do Saksonii) udali się liczni przeciwnicy konfederacji targowickiej w tym marszałek Sejmu Stanisław MAŁACHOWSKI i Ignacy POTOCKI.

Następstwem klęski w wojnie polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja był dokonany w styczniu 1793 roku II rozbiór Polski dokonały go: Imperium Rosyjskie – „protektor i gwarant ustroju Rzeczypospolitej” i „sojusznicze” Prusy, które nie wywiązały się ze zobowiązań sojuszniczych, gdy na Warszawę maszerowały rosyjskie armie. Zwołany do Grodna Sejm – zdominowany przez targowiczan zatwierdził decyzję zaborców.

Historia osadziła twórców i popleczników konfederacji targowickiej – nazwani zostali oni zdrajcami, ich postępek stał się synonimem zaprzedania dobra Ojczyzny prywatnym interesom, to ci zdrajcy zwrócili się do „protektorki i gwarant ustroju Rzeczypospolitej” z prośbą o interwencje zbrojną przeciw własnemu narodowi.

… Ostatnie lata pokazują, że „idea prywaty, dbałości o partykularne interesy grupy osób, zaprzaństwa narodowego, działania przeciwko polskiej racji stanu” znajduje i w XXI wieku wielu zwolenników, choć obecnie „dwory protektorów i gwarantów” znajdują się w Brukseli i Berlinie.

Według Ignacego POTOCKIEGO i Hugona KOŁŁĄTAJA współautorów Ustawy Rządowej z 3 maja – Konstytucja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Opracowanie i fot-Andrzej Masłowski