KARTKA Z KALENDARZA 10.05.1869 – 10.05.2021 – 152.ROCZNICA URODZIN FELIKSA ŁOPATY WSPÓŁZAŁOŻYCIELA STRAŻY OGNIOWEJ I KÓŁKA ROLNICZEGO W SKOMIELNEJ BIAŁEJ

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”– Józef PIŁSUDSKI.

Przyszło mu żyć na przełomie wieków, kiedy „nie było Polski”, która powstała z marzeń ludzi jego pokolenia. O pokoleniu tym Maria ZAWADZKA napisała

w „Kronice Skomielnej Białej”, że: „… to jest tajemnicą tamtych czasów sprzed I-szej wojny. W biedzie – wśród braku artykułów pierwszej potrzeby, w wytartych ubraniach i w dziurawych butach – wyrosło … pokolenie społeczników, gotowych do wielu poświęceń na rzecz bliźnich i społeczeństwa…”. Feliks pochodził z Rabki, ze Skomielną Białą związał się za przyczyną swojej żony Reginy.
…
Feliks ŁOPATA urodził się 10 maja 1869 roku w Rabce, był synem Mateusza i Reginy z domu PAŚ, którzy byli rolnikami. Dnia 27 lipca 1897 roku dwudziesto ośmiu letni Feliks poślubił Reginę. Regina HANDZEL – urodzona 28 sierpnia 1878 roku, córka Jana i Magdaleny z domu MIŚKOWIEC miała dziewiętnaście lat i zgodnie z ówczesnymi przepisami jej ojciec Jan musiał wyrazić pisemną zgodę na jej ślub. W księdze ślubów parafii w Skomielnej Białej znajdujemy zapis: „Ja Jan Handzel zezwalam swej małoletniej córce Reginie na związek małżeński z Feliksem Łopatą…”. Małżonków Reginę i Feliksa pobłogosławił ekspozytor ksiądz Jan PABIAN, świadkami byli: Sebastian TWORZYDŁO – magister scholie – czyli nauczyciel i Adam BIERNAT – CK drogomistrz.
…
Feliks i Regina byli rolnikami i prowadzili gospodarstwo na roli Słowiakowej, ponadto jak wspomina pani Halina SOBCZAK (wnuczka Feliksa i Reginy) „…dziadkowie handlowali na jarmarkach płótnem, co pozwoliło im zdobyć środki na budowę domu i kształcenie dzieci…”. Dom rodzinny ŁOPATÓW stanął w 1908 roku na roli Słowiakowej „przy cesarskim gościńcu”.
…
Feliks ŁOPATA przyjaźnił się z pierwszym „tytularnym” kierownikiem Szkoły Ludowej Dwuklasowej Mieszanej w Skomielnej Białej – pochodzącym z Jordanowa – Janem FULIŃSKIM. „Efektem tej znajomości” było powstanie w naszej miejscowości Straży Ogniowej. O fakcie tym tak napisała Maria ZAWADZKA, wspomniana już autorka „Kroniki Skomielnej Białej”: „…Stosunkowo bardzo późno założono we wsi Straż pożarną; inicjatywa wyszła od nieżyjącego dziś Feliksa Łopaty (rola Słowiakowa) i kierownika szkoły Fulińskiego, którzy doprowadzili do jej powstania w r.1911 (poprawione odręcznie – w oryginalnym maszynopisie widnieje data 1912 – przypomnienie A.M.). Mieszkali obaj blisko siebie, przedzieleni tylko domem Kowalczyków („z kółka”), łatwo im było omawiać plany i ich realizację…”.
…
Podobną, wspólna inicjatywą tych dwóch społeczników, których wsparł ekspozytor parafii ksiądz Aleksander KROMER było powołanie 25 sierpnia 1918 roku Kółka Rolniczego. W deklaracji Walnego Zgromadzenia członków Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej czytamy: „… trwająca 5 lat wojna europejska wywołała wprost nieznośne stosunki na każdym polu życia ekonomicznego i społecznego ludności tutejszej wioski. Światlejsi gospodarze zaczęli się zastanawiać, w jaki sposób można poprawić byt i uchronić się przed wyzyskiem lichwy, która nad wszystkim roztoczyła swe opiekuńcze skrzydła. Za staraniem tedy miejscowego kierownika szkoły p. Jana Fulińskiego postanowiono zawiązać Kółko rolnicze, którego I (pierwsze) zwyczajne Walne zgromadzenie wśród licznie przybyłych członków gminy odbyło się dnia 25 sierpnia 1918 roku. Po przedstawieniu celu i zadania Kółka rolniczego jego korzyściach, jakie przyniesie gminie, oraz o obowiązkach, jakie obowiązują członkowie Kółka zgromadzeni postanowili w gminie zawiązać Kółko rolnicze, przystępując jednocześnie na członków w ilości 44, wybierając z pośród siebie I (pierwszy) Zarząd Kółka, którego skład jest następujący:
-Ks. Aleksander Kromer proboszcz miejscowy – przewodniczący,
-Feliks Łopata rolnik – zastępca przewodniczącego,
-Jan Fuliński kierownik szkoły – sekretarz,
-Sebastian Bal rolnik – skarbnik,
-Piotr Handzel rolnik – asesor,
-Józef Urbańczyk rolnik – członek Zarządu,
-Marcin Gacek rolnik – członek Zarządu,
-Walenty Kołpak rolnik – członek Zarządu, …”
Jak czytamy w „Protokole z posiedzenia Zarządu w dniu 14 marca 1920….”, wybrani dnia 7 marca członkowie Zarządu Kółka Rolniczego wyłonili w głosowaniu z pośród siebie „nowy” Zarząd tej organizacji, który „…Wybrano większością głosów a to:
Przewodniczącym – Feliksa Łopate,
Zastępcą – Jan Macioła,
Sekretarzem – Felikas Kołpaka
Skarbnikiem – Walentego Kołpaka,…”
…
Z domem ŁOPATÓW na roli Słowiakowej związana jest nierozerwalnie postać twórcy Polskich Legionów brygadiera Józefa PIŁSUDSKIEGO, który mieszkał tam przez dwa tygodnie w 1914 roku. Miało to miejsce przed wyruszeniem Legionów w rejon Jurkowa, gdzie legioniści stoczyli swoją pierwszą zwycięską walkę z moskalami (bitwa na przełęczy Chyszówki – 23 listopada 1914 roku) biorąc do niewoli 91 Rosjan. O pobycie PIŁSUDSKIEGO w Skomielnej Białej tak pisała kronikarka Maria ZAWADZKA: „…Legiony walczące na Podkarpaciu otarły się też o Skomielną B. Piłsudski pomieszkiwał tu w domu Feliksa Łopaty (dziś już nie żyjącego) na roli Słowiakowej. Bitwa z Rosjanami odbyła się 14 listopada 1914 r. i w tym okresie mógł tu przebywać »Brygadier«, popularny na Podhalu, jak można wnosić z ilości oficerów i generałów legionowych góralskiego pochodzenia…”.
…
Regina i Feliks ŁOPATOWIE mieli dziewięcioro dzieci:
-Magdalenę, urodzoną w styczniu 1899 roku, która w listopadzie 1920 roku wyszła za nauczyciela Romana BOMBOLA,
-Mariannę, urodzoną w lutym 1901 roku, która w październiku 1926 roku wyszła za mąż za sierżanta Policji Państwowej Franciszka ZAJĄCA,
-Jana, urodzonego w styczniu 1903 roku, który w lutym 1939 roku poślubił Julię z domu KUPCZYK,
-Walentego, urodzonego w grudniu 1905 roku – zmarł w czerwcu 1906 roku,
-Annę, urodzoną w czerwcu 1907 roku, która w listopadzie 1938 roku wyszła za mąż za Juliusza JAROSZA,
-Władysława, urodzonego w czerwcu 1909 roku, który w lutym 1950 roku poślubił Czesławę z domu ADAMIEC,
-Józefa, urodzonego w lipcu 1911 roku, funkcjonariusza Policji Państwowej, więźnia Specjalnego Obozu NKWD w Ostaszkowie, zamordowanego przez sowietów w 1940 roku w Kalininie, pochowanego na Cmentarzu Wojennym w Miednoje.
-Adama, urodzonego w czerwcu 1914 roku – zmarł w czerwcu 1915 roku,
-Rozalię, urodzoną w sierpniu 1916 roku, która w lipcu 1941 roku wyszła za mąż za Andrzeja SIEJE.
Regina i Feliks dzięki pracowitości i zapobiegliwości wykształcili – w szkołach innych niż Szkoła Ludowa – troje z nich:
-Marianna – jak wspomina pani Halina SOBCZAK: „…ukończyła szkołę w Nowym Targu…”,
-Władysław – był absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kronikarka Maria ZAWADZKA pisząc o inteligencji pochodzącej z naszej miejscowości tak go opisała: „…Syn Feliksa Łopaty skończył przed samą wojna prawo i miał być adwokatem: miał wspaniały głos, dykcje i swadę, jednym słowem warunki pierwszorzędne…”.
-Józef – był absolwentem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, którą ukończył w 1933 roku.
…
Feliks ŁOPATA był ojcem chrzestnym Sebastiana HANDZLA urodzonego 10 stycznia 1910 roku syna Piotra i Zofii z domu KOWALCZYK. Sebastian HANDZEL ukończył Gimnazjum i Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie, wyświęcony w 1933 roku. Ksiądz Sebastian HANDZEL CM wysłany został do pracy misyjnej wśród Polonii we Francji (w parafii Oignies, Pas-de-Calais). W czasie pobytu na wakacjach w Polsce zginął tragicznie dnia 14 sierpnia 1939 roku, pochowany jest na cmentarzu w Skomielnej Białej.
…
Feliks ŁOPATA posiadał zapewne „szerokie znajomości”, w albumie rodzinnym jego córki Marianny znajdujemy miedzy innymi fotografie generała Andrzeja GALICY (*1873r. – +1945r.), ponadto w tymże albumie widzimy Feliksa na „Dożynkach Prezydenckich” w Spale (odbywały się w latach 1927-1938 – przypomnienie A.M.), gdzie jest reprezentantem rolników – górali z powiatu Maków (podhalański) – fotografia podpisana: „Pamiątka ze Spały. Grupa górali pow. Makowski 17.VIII.1930.”
…
W chwili wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku Regina i Feliks ŁOPATOWIE pozostali w Skomielnej Białej, ukrywali się w rodzinnym domu. Jak wspomina Pani Halina SOBCZAK: „…dziadek Feliks został we wrześniu 1939 roku postrzelony w biodro przez żołnierzy niemieckich. Niemiec dostrzegł dziadka, gdy ten wychylał się z za drzwi piwnicy, gdzie rodzina się schroniła i strzelił w jego kierunku. Dziadek widząc Niemca schował się za drzwiami, które zostały przebite przez pocisk, który utkwił w jego biodrze. Kuli z rany nie wydobyto, dziadek cierpiał do swojej śmierci…”.
…
W czasie wojny Regina i Feliks pomagali w miarę swoich możliwości swoim dzieciom:
-Już we wrześniu 1939 roku w Skomielnej Białej pojawiła się rodzina BOMBOLÓW – Magdalena z mężem Romanem i dziećmi, którzy musieli uciekać przed niemieckim terrorem z Krępy (obecnie dzielnica Ostrowa Wielkopolskiego) w „Kraju Warty” – jak okupanci nazwali Wielkopolskę. Roman BOMBOL był kierownikiem Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej w latach 1940-1941, następnie został kierownikiem Szkoły Powszechnej w Łapanowie. Roman BOMBOL zginął w trakcie działań wojennych dnia 19 stycznia 1945 roku wraz z żoną Magdaleną i czwórką dzieci.
-Z Sieprawia powróciła do domu rodziców Marianna, której mąż Franciszek ZAJĄC funkcjonariusz Policji Państwowej znalazł się z rozkazu przełożonych na Węgrzech, gdzie został internowany. Franciszek ZAJĄC powrócił do Generalnej Guberni w 1941 roku. W Generalgouvernement rozpoczął działalność konspiracyjną. Działał w Kierownictwie Walki Cywilnej w Powiatowej Delegaturze Rządu w Myślenicach, gdzie przyjął pseudonim „Lubończyk”. Po wkroczeniu sowietów w 1945 roku kontynuował działalność niepodległościową, następnie ukrywał się przed komunistycznymi władzami bezpieczeństwa do drugiej połowy lat 50-tych, kiedy powrócił do rodzinnej miejscowości. W Skomielnej Białej czekała na niego żona Marianna.
-Rodzice Regina i Feliks przez lata czekali „na powrót z wojny” najmłodszego syna Józefa, który przepadł w bezkresach sowieckiej Rosji, i o którym słuch zaginął …
…
Feliks ŁOPATA zmarł 20 marca 1949 roku, jego żona Regina 20 kwietnia 1958 roku. Obydwoje małżonkowie spoczywają na cmentarzu parafialnym w Skomielnej Białej.
…
Za udostępnione fotografie z rodzinnych albumów składam podziękowanie Pani Halinie SOBCZAK – autor.

opracował-Andrzej Masłowski

W przygotowaniu opracowania wykorzystano
I.źródła
1.Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Skomielnej Białej:
a)księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;
b)księga „Liber Copulatorum”;
c)księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;
2.Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:
a)„Szkoła Ludowa II klasowa w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym” ,
b)„Trzyklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Skomielnej Białej Katalog klasowy wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;
3.Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział III:
a)„Katalog Główny Ogólny kurs pierwszy oddział rzeźby, stolarstwa z lat 1929-1930”,
b)„Katalog Główny oddział stolarstwa II, III, IV rok z lat 1930-1931”,
c)„Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarski” z lat 1931-1932”,
d)„Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarstwa” z lat 1932-1933”;
4.Kroniki i dokumenty Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Kółka Rolniczego w Skomielnej Białej;
5.akta z Archiwum Oddziału IPN w Krakowie o sygnaturach:
a)sygnatura IPN Kr 010/4861;
6.dokumenty z Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie:
-teczka osobowa ks. Sebastiana HANDZLA CM,
-„Catalogue des Maisons et du Personnel de la Congregation de la Mission 1935”;
7.Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora;
II. opracowania
II.1 druki
8.Andrzej MASŁOWSKI „Jan Fuliński pierwszy kierownik Szkoły Powszechnej w Skomielnej Białej 140 rocznica urodzin” – Introlaser – Skomielna Biała 2019;
9.Piotr KOŁAKOWSKI „Pretorianie Stalina Sowieckie służby bezpieczeństwa i wywiadu na ziemiach polskich 1939-1945” – Bellona – Warszawa 2010;
10.Andrzej ZASIECZNY „Sowieckie krety” – Bellona – Warszawa 2016;
11.Maciej KORKUĆ „Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe Oddziały Partyzanckie w Krakowskim (1944-1947)”- Avalon – Kraków 2015;
II.2 w formacie elektronicznym
12.Sławomir KALBARCZYK „Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa” Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Warszawa 2010,
https://pamiec.pl/ftp/pamiec_ebooki/Zbrodnia_katynska.pdf,
13.Miednoje Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego Tom1 A-Ł – Rada Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa – Warszawa 2006,
https://policjapanstwowa.pl/Ksiega_Cmentarna_Miednoje_Tom1.pdf,

https://goszczynski.nowotarski.edu.pl/strona.php?etykieta=kontakt