410 ROCZNICA POLSKIEGO ZWYCIĘSTWA NAD MOSKALAMI W BITWIE POD KŁUSZYNEM – 4 LIPCA 1610 ROKU

Jak zawsze w przypadku starć militarnych, ich wynik jest pochodną zarówno czynników racjonalnych, jak i czysto przypadkowych. W bitwie pod Kłuszynem przypadków było dosyć dużo i to one zdecydowały o przebiegu całej bitwy oraz jej ostatecznym wyniku. Na zwycięstwie strony polskiej w dużym stopniu zaważyła także wyższa

wartość bojowa, lepsze wyszkolenie i uzbrojenie żołnierza polskiego, oraz kunszt dowódczy wodza – hetmana Stefana ŻÓŁKIEWSKIEGO.

Hetmana Stefan ŻÓŁKIEWSKI zdecydowanie górował kunsztem dowódczym nad dowódcą moskiewskim, Dymitrem SZUJSKIM – młodszym bratem cara, jak również dowódcami wojsk cudzoziemskich, które stanowiły znaczącą część sił moskiewskich. Hetman Polny Koronny Stefan ŻÓŁKIEWSKI, zaliczał się do najwybitniejszych przedstawicieli staropolskiej sztuki wojennej. Doświadczenie wojenne zdobywał pod komendą najznamienitszych polskich wodzów końca XVI wieku – przede wszystkim swojego kuzyna i protektora, hetmana wielkiego koronnego i kanclerza wielkiego koronnego Jana ZAMOYSKIEGO. Walczył w wojnach inflanckich króla Stefana BATOREGO, później odznaczył się podczas bitwy pod Byczyną przeciw wojskom pretendenta do tronu Rzeczypospolitej, Maksymiliana HABSBURGA. Wielokrotnie dowodził oddziałami kwarcianymi w obronie kresów południowo-wschodnich przed Tatarami, tłumił powstania kozackie, brał udział w wyprawach do Mołdawii. Przez historyków wojskowości uznawany jest za wodza wybitnie utalentowanego.
Dowodzący armią moskiewską Dymitr SZUJSKI był przeciwieństwem polskiego dowódcy. Powszechnie uważany był za mało zdolnego, odmawia mu się walorów potrzebnych do dowodzenia całą armia carską, historycy nazwali go wielkim intrygantem. Siły moskiewskie liczyły 30.000 żołnierzy, ponadto wspierał je „posiłkowy” liczący 8.000 ludzi korpus szwedzki, którym dowodził Jakob de la GARDIE, główne sił osłaniały wojska Grigorija WOŁUJEWA i Fiodora JELECKIEGO w sile 6.000 ludzi.
Wojska dowodzone przez Hetmana Stefan ŻÓŁKIEWSKI liczyły 2.000 jazdy, 1.000 piechoty. „Siły główne” wspierali „najemnicy” pod dowództwem Aleksandra ZBOROWSKIEGO. Łącznia liczba wojsk dowodzonych przez hetmana Stanisława ŻÓŁKIEWSKIEGO wynosiła do 10.000
Bitwa rozpoczęła się w niedzielę 4 lipca o godzinie 4 nad ranem. Przed jej rozpoczęciem hetman Stanisław ŻÓŁKIEWSKI miał wypowiedzieć słowa: „Nadzieja w męstwie, ratunek w zwycięstwie”.
Bój trwał pięć godzin, bitwa zakończyła się około godziny dziewiątej. Część najemników pomimo nalegań de la GARDIE przeszła na stronę hetmana ŻÓŁKIEWSKIEGO, który w imieniu króla polskiego gwarantował im żołd. Armia moskiewska poszła w rozsypkę, jej wódz Dymitr SZUJSKI – brat cara – salwował się ucieczką. Straty armii moskiewsko-szwedzkiej to około 2.700 ludzi, straty polskie to 200 zabitych, 200 rannych. Nie mniej dotkliwa była strata koło tysiąc koni.
W wyniku zwycięstwa pod Kłuszynem armia moskiewska praktycznie przestała istnieć. ŻÓŁKIEWSKI bardzo szybko pragnął wykorzystać zwycięstwo pod względem politycznym, dlatego pomaszerował pod Moskwę, aby wcielić w życie swój plan. Hetman chciał przeprowadzić elekcję Władysława – pierworodnego syna naszego króla Zygmunta III Wazy – na tron moskiewski. Zanim jeszcze Hetman ŻÓŁKIEWSKI doszedł pod Moskwę, bojarzy obalili Wasyla SZUJSKIEGO, a następnie już pod samą Moskwą podpisali z ŻÓŁKIEWSKIM układ o wyborze Władysława na cara moskiewskiego, stało się to 27 sierpnia 1610 roku.
Postanowienia układu nie w pełni satysfakcjonowały Zygmunta III, który nie zamierzał respektować niektórych z nich – przede wszystkim chodziło o koronację Władysława według obrządku prawosławnego. Zygmunt III chciał utrzymywać w stosunku do Moskwy dużo twardszą linię polityczną, więc układ ten praktycznie nigdy nie wszedł w życie. Choć później Władysław IV przez lata podpisywał się jako car moskiewski, tronu carskiego nigdy nie objął. Wojska polskie pozostały w Moskwie do 7 listopada 1612 roku, kiedy to polski garnizon Kremla skapitulował przed powstańcami dowodzonymi przez księcia Dymitra POŻARSKIEGO, „…większość żołnierzy wyrżnięto, oszczędzono jedynie pułkowników i znaczniejszych rotmistrzów, którzy po rozejmie dywilińskim w 1618 roku zostali wymienieni na jeńców moskiewskich…”, tym samym owoce zwycięstwa kłuszyńskiego zostały ostatecznie zaprzepaszczone.

Polska Viktoria pod Kłuszynem przemilczana była w historiografii PRL-u.

Na pamiątkę wygnania Polaków z Kremla 4 listopada obchodzone jest w Rosji święto – Dzień Jedności Narodowej (obchodzono je także w czasach carskich), które w grudniu 2004 roku ustanowiła Rosyjska Duma Państwowa (parlament).

Bitwa pod Kłuszynem stoczona 4 lipca 1610 roku zaliczana jest do największych zwycięstw oręża polskiego.

w trakcie pisania artykułu korzystano:
-z książki Pawła JASIENICY „Rzeczypospolita Obojga Narodów Srebrny Wiek” – Świat Książki 1997r.;
-opracowania „Bitwa pod Kłuszynem 4 lipca 1610 roku” przygotowanego i wydanego wspólnie przez Mówią Wieki i Rzeczpospolitą w kwietniu 2006 roku;
w formacie elektronicznym:
-Konradem BOBIATYŃSKIM „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Muzeum Historii Polski https://muzhp.pl/pl/e/1123/bitwa-pod-kluszynem
-Jerzy RONIKIER „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Twoja Historia.pl, pierwotnie ukazało się w opracowaniu „Bitwy polskie. Leksykon” (Wydawnictwo Znak 1999)

Bitwa pod Kłuszynem (4 lipca 1610)

-Maciej Adam PIEŃKOWSKI „Bitwa pod Kłuszynem (4 lipca 1610). Wielki triumf polskiego oręża” – artykuł – 4.07.2017
https://histmag.org/Bitwa-pod-Kluszynem-4-lipca-1610-6835
-Jerzy BESALA „Bitwa pod Kłuszynem” – artykuł – Polityka z 17.12.2010r.
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1506896,1,bitwa-pod-kluszynem.read
-reprodukcje obrazów z internetu: Bitwa pod Kłuszynem – batalistyczny obraz olejny namalowany w 1620 przez polskiego malarza ormiańskiego pochodzenia Szymona BOGUSZOWICZA (1575–1648)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_K%C5%82uszynem_(obraz_Szymona_Boguszowicza)

Opracowanie-Andrzej Masłowski