„URODZINY” NAJSTARSZEGO DOMU W SKOMIELNEJ BIAŁEJ

Najstarszy dom w Skomielnej Białej stoi na roli Kluskowej (dom Handzlów) i ma okrągłe 130 lat. Na sostrągu (drewnianej belce pod powałą), obok rozety, wyryta jest data – 1884 rok. Jest to też, jak wynika z Gminnej Ewidencji Zabytków, jeden z najstarszych budynków mieszkalnych w gminie Lubień, i co ciekawe, do dziś użytkowany. Równie stare domu można spotkać na rolach Maciołowej (1889 r. i 1899 r.) i Gackowej (1890 r.). Niektórzy mieszkańcy przekonują, że istnieją jeszcze starsze domy, ale niestety nie ma na to dowodów w postaci dat czy dokumentów.

W domu u Gacka

Dzięki zachowanym domom wiemy, jak w XIX wieku wyglądało tradycyjne skomielniańskie budownictwo. Wiadomo, że najstarsze, nieistniejące już domy, które zachowały się już tylko w pamięci starszych mieszkańców, budowane były z drzewa (okorowanych okrąglaków), kryte były słomą (żytnią) i nie miały kominów. „Nowsze”, ponad stuletnie, które istnieją do dziś, zbudowane są z obciosanych okrąglaków i płazów oraz kryte były gontem, zmienionym na eternit, dachówkę lub blachę. W środku znajdują się następujące pomieszczenia: sień (dzisiejszy korytarz), kuchnia, zwana też piekarnią, świetnica (pomieszczenie odświętne) i komora (gospodarczo-magazynowe). Do tego podziemna piwnica z półokrągłym sufitem z kamieni, a czasami stajnia, która kiedyś stała pod jednym dachem z domem. Charakterystycznym elementem jest pogródka, czyli kamienny chodnik ciągnący się wzdłuż frontu budynku.

W niektórych z tych domów zachowały się tradycyjny wystrój i wyposażenie. W kuchniach można spotkać stare, nierzadko kamienne piece, a w pokoju obok śnieżnobiałe lub niebieskie kachle do grzania, z zapieckiem i ławką wokół. Ścianę naprzeciw wejścia do świetnicy zdobią obrazy wiszące w jednym rzędzie, nachylone do podłogi pod kątem ok. 70 stopni.

Drewniane domy budowały ekipy cieśli, używając do tego tylko siekiery. Do dziś zachowała się pamięć o trzech rodzinnych ekipach cieśli w naszej wsi – Maciołach, Balach i Papierzach.

Robert Miśkowiec

***

Nadal poszukuję starych domów w Skomielnej Białej. Jeśli są takie, których nie wymieniłem, proszę o kontakt (te. 501 007 862, email: sobera1979@o2.pl). Chętnie o nich napiszę.

W nieistniejącym już domu u Biedronia

Najstarszy w Skomielnej Białej dom u Kluski