DOŻYNKI W SKOMIELNEJ BIAŁEJ – 15 SIERPIEŃ 2013

Orszak dożynkowy wyruszył do kościoła parafialnego w Skomielnej Białej przed godz. 10.00 spod domu p. Żura na roli Srokowej. Ta właśnie ta oraz rola Śmietanowa zostały wyznaczone w tym roku do przygotowania wieńca dożynkowego. Wieniec na prośbę mieszkańców wykonała Teresa Buksa. W orszaku dożynkowym szedł wieniec,  szły kobiety i dzieci z darami ołtarza, za nimi Orkiestra Dęta OSP, zespół regionalny „Korpiołki” z kapelą oraz mieszkańcy obu ról. Przed kościołem orszak dożynkowy przywitał i wieniec poświęcił ks. proboszcz Ryszard Pawluś w asyście ks. wikarego Pawła Rachwała. Następnie w kościele odprawiona została msza święta dziękczynna za plony i w intencji rolników oraz za Ojczyznę.

Tekst i zdjęcia- Robert Miśkowiec

Historia i tradycje dożynkowe w Skomielnej Białej

Dożynki to ludowe święto dziękczynienia za żniwa i plony. W Skomielnej Białej powoli staje się świętem symbolicznym, ponieważ rolników, prawdziwych gospodarzy, można policzyć na palcach. Starsi mieszkańcy wsi stwierdzają ze zdziwieniem, że są w Skomielnej Białej role na których nie ma już ani jednej krowy. Tradycja dożynek jest jednak kontynuowana, choć święto dziękczynienia za plony – w formie mszy świętej dożynkowej z procesją wieńca – nie jest już organizowane na koniec żniw, ale od około 5-6 lat, decyzją władz parafii, odbywa się 15 sierpnia, w święto Matki Boskiej Zielnej, gdy nierzadko zboże stoi jeszcze niewykoszone w polach. Wcześniej, jak wspomina ks. kanonik Antoni Łaciak, proboszcz parafii w Skomielnej Białej w latach 1075-2000, msza święta dożynkowa była organizowana w ostatnią niedzielę sierpnia, choć jak wynika z ksiąg parafialnych, w latach 80-tych msze święte dożynkowe odprawiane były również we wrześniu (1985 r. – 15 września, 1986 rok – 7 września, 1987 r. – 6 września). W Kronice Parafialnej pod datą 1981 r. widnieje zapis: „W niedzielę 30 sierpnia nastąpiło wznowienie zarzuconej tradycji Mszy Świętej dożynkowej w intensji tut. rolników”. Można przypuszczać, że owo zaniechanie było związane z postawą władz PRL-u i organizacją  wyłącznie świeckich uroczystości dożynkowych (spór z Kościołem Katolickim). Niemniej od tej daty msza święta dożynkowa jest w skomielniańskiej parafii odprawiana jest już co roku.

O tym, które role mają przygotować wieniec dożynkowy, ogłasza ksiądz dwa tygodnie przed ich terminem. Zwykle są to dwie sąsiadujące ze sobą role, ale w przeszłości bywały trzy (mniejsze), a czasami jedna (duża). Wyznaczane są po kolei, czyli np.  Handzlowa i Żurówka, w następnym roku Nowakowa i Pachurówka. Wieńce dożynkowe wykonują zwykle na zlecenie mieszkańców danych ról kobiety, które „zawodowo” się tym zajmują i przeważnie co roku są proszone o wykonanie wieńca. Zrobione są z kłosów zbóż i ozdobione kwiatami.

Przyjęło się, że najczęściej pośrodku wieńca dożynkowego stoi figurka Matki Bożej, choć bywało, że był to krzyż. Wieńce niesione są spod domu któregoś z gospodarzy na feretronie przez czterech dorosłych mężczyzn, zwykle żonatych. Wieniec składany jest w kościele przy ołtarzu. Pozostaje tu przez kilka tygodni do czasu aż się zeschnie. Wówczas jest palony przez kościelnego – nigdy wyrzucany na śmietnik, z uwagi na to, że został poświęcony.

Wraz z wieńcem mieszkańcy wyznaczonych ról zanoszą do kościoła dary ołtarza. Tradycyjnie są to: okrągły chleb dożynkowy, winogrona i wino, kosz z warzywami i kwiaty. Dary zwykle składane są pod ołtarzem. Niosą je w procesji do świątyni kobiety i dzieci, najczęściej ubrani w regionalne stroje.

Orszak dożynkowy zmierzający do kościoła prowadziły w tym roku krzyż i chorągiew. Za szły nimi kobiety i dzieci z darami, dalej wieniec, za wieńcem orkiestra i (od tego roku) kapela z zespołem regionalnym, a  na końcu mieszkańcy obu ról. Kolejność nie jest jednak ściśle przestrzegana. Bywało w przeszłości, że pierwszy był wieniec, dopiero za nim kobiety z darami, a czasami prowadziła do kościoła cały orszak orkiestra.

Orkiestra Dęta OSP w Skomielnej Białej towarzyszy orszakowi dożynkowemu od około 20 lat, zawsze na zaproszenie mieszkańców. Kierownik orkiestry p. Wiesław Macioł informuje, że orkiestra gra zwykle pieśni kalwaryjskie, które tekstem nawiązują do dożynek i święta Matki Boskiej Zielnej. W tym roku jako pierwszą zagrali pieśń „Rozwija się kwiecie”, drugą była „O Maryjo sławiona”. Orkiestra zagrała również podczas mszy św. w trakcie podniesienia oraz już po nabożeństwie, przed kościołem.

W tym roku po raz pierwszy w orszaku szedł działający od dwóch lat przez oddziale Związku Podhalan w Skomielnej Białej dziecięco-młodzieżowy zespół regionalny „Korpiołki” z młodą, bo spotykającą się dopiero od jesieni ub.r., kapelą regionalną. Podczas przemarszu do kościoła zespół śpiewał i grał melodie podhalańskie. Zespół wziął również aktywny udział w mszy świętej.  Czy to początek nowej tradycji – okaże się w kolejnych latach.

Orszak dożynkowy zawsze zatrzymuje się pod kościołem, przed schodami i czeka na wyjście proboszcza. Proboszcz, w asyście ministrantów wychodzi do zebranych, odmawia modlitwę i błogosławi oraz kropi wodą święconą wieniec oraz dary, które następnie wnoszone są do świątyni.

Mszą dożynkową zawsze jest suma, którą odprawia proboszcz. Zamawiają ją i płacą za nią mieszkańcy ról, które przygotowują wieniec. Msza odprawiana jest w podziękowaniu za zbiory i w intencji rolników.

***

Dożynki wiejskie – gminne, o charakterze zabawy ludowej, organizowane są w Skomielnej Białej co cztery lata. Co roku ich gospodarzem jest inna miejscowość w gminie Lubień – Krzeczów, Lubień, Skomielna Biała lub Tenczyn. Organizuje je gmina za pośrednictwem Gminnego Ośrodka Kultury wraz przedstawicielami sołectwa. Tradycyjny program to: msza dożynkowa w kościele, korowód z wieńcami na plac imprezy, wręczenie chleba gospodarzom dożynek, ośpiewanie wieńców, występy zespołów regionalnych z terenu  gminy i zabawa taneczna.

Tekst i zdjęcia – Robert MIśkowiec