17 CZERWCA 1949 – 17 CZERWCA 2024 – 75.ROCZNICA ŚMIERCI FERDYNANDA BALONA – KIEROWNIKA SZKOŁY POWSZECHNEJ W SKOMIELNEJ BIAŁEJ (1942-1945)

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek

teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”- Józef PIŁSUDSKI.

Ferdynand BALON urodził się

w Choczni koło Wadowic dnia 24

października 1898 roku, był synem Jana i Marii Walerii z domu

WIDLARZ.

Dzieciństwo spędził w Rybnej k. Krakowa, gdzie jego ojciec był

organistą. W czasie I Wojny Światowej był podoficerem w armii austro-

węgierskiej a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został

podoficerem Wojska Polskiego, służąc w Wadowicach. W 1919 roku

ukończył Seminarium Nauczycielskie w Kętach. W latach II

Rzeczypospolitej pracując „w oświacie”, podnosił swoje kwalifikacje, był

między innymi nauczycielem w Sance k. Krzeszowic, Trzebini,

Filipowicach, kierownikiem szkół w: Bolęcinie (1927-1930), Lubiążu

(1930-1937), Rabce (od 1 sierpnia 1937 do 30 kwietnia 1940). Pracując

w szkole w Lubiążu założył w tam paramilitarną organizację społeczno-

wychowawczą „Związek Strzelecki”, chór i zespół teatralny. We wrześniu

1940 roku został przeniesiony z Rabki do Gronia koło Nowego Targu,

W kwietniu 1942 roku Ferdynand BALON został przeniesiony do

naszej miejscowości, gdzie w latach 1942 – 1945 był kierownikiem

Publicznej Szkoły Powszechnej. W Skomielnej Białej pracował wraz z

żoną Kazimierą (urodzoną w Nagoszynie koło Dębicy dnia 4 kwietnia

1904 roku, córką Jakuba GRONEK i Zofii z domu GEBHARDT).

Obowiązki kierownika szkoły pełnił do końca stycznia 1945 roku. W

czasie II Wojny Światowej kierownik Ferdynand BALON organizował i

prowadził tajne nauczanie w Groniu i w Skomielnej Białej.

O Ferdynandzie BALONIE i jego żonie Kazimierze, która także była

nauczycielką tak pisała Maria ZAWADZKA w „Kronice Skomielnej

Białej”: „… byli niezmiernie towarzyscy. On był jednym z dziewięciu

synów organisty, człowieka widocznie nadzwyczaj muzykalnego – bo

śpiew był im potrzebny do życia jak powietrze i woda.. Pamiętam kilka

zebrań towarzyskich u nich z racji świąt i imienin, prześpiewanych

niemal bez przerwy – byłam zdumiona nieprawdopodobną ilością

pieśni. …”

Ferdynand BALON od lutego 1945 roku został ponownie mianowany

na stanowisko kierownika szkoły w Rabce.

W latach II Wojny Światowej Ferdynand BALON był żołnierzem

Armii Krajowej – nosił pseudonim „Sobótka”. Po wkroczeniu na teren

Rzeczypospolitej czerwonej armii sowieckiej w styczniu 1945 roku nie

zaprzestał działalności niepodległościowej. Przebywając na terenie Rabki

współpracował z dowódcą oddziału partyzanckiego Armii Krajowej

„Wilk” Janem STACHURĄ – pseudonim „Adam” i księdzem Józefem

HOJOŁEM – pseudonim „Ojciec”. Współtworzył z nimi lokalna komórkę

Ruchu Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Nezawisłość. Jak

pisze sporządzający charakterystykę pedagoga ub-cki śledczy Stanisław

GŁĄB „…z ramienia tej organizacji (ROAK i WiN – przypomnienie A.M.)

odpowiedzialny był za wychowanie młodzieży szkol podstawowych w

Rabce w duchu sanacyjnym. Brał udział w zebraniach konspiracyjnych

organizowanych przez ks. Hojoła w domu Władysława Klempki…”. W

związku ze swoja niepodległościową działalnością Ferdynand BALON był

inwigilowany przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa z Nowego

Targu.

Ferdynand BALON zmarł na zawał serca w dniu 17 czerwca 1949

roku, został pochowany w Rabce.

Jego żona Kazimiera BALON pracowała jako nauczycielka w Rabce,

zmarła 20 czerwca 1986 roku w Zakopanem. Kazimiera i Ferdynand

BALON spoczywają na „starym cmentarzu” w Rabce.

opracował: A.M.

W przygotowaniu tekstu wykorzystałem:

I. źródła

1. Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej –

druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w

Skomielnej Białej:

a) „Trzyklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Skomielnej Białej Katalog klasowy

wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;

4. Akta z archiwum Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie:

a) IPN Kr 07/3525;

b) IPN Kr 074/199 t.1-8;

3. Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – rękopis – Skomielna Biała 1970;

II. opracowania

II.1 druki

4. Maciej KORKUĆ „Józef Kuraś »Ogień« Podhalańska wojna 1939-1945” – Attyka –

Kraków 2012;

5. Maciej KORKUĆ „Niepodległościowe Oddziały partyzanckie w Krakowskiem

(1944-1947)” – Avalon – Kraków 2015;

6.Andrzej MASOWSKI „Jan Fuliński pierwszy Kierownik Szkoły Powszechnej w

Skomielnej Białej 140 rocznica urodzin” – Introlaser – Skomielna Biała 2019;

II.2 w formacie elektronicznym

7. Piotr MALATA Chocznia-Kiedyś – „Nauczyciele z Choczni – Ferdynand Balon” –

https://chocznia-kiedys.blogspot.com/;

Fotografie:

Foto1 Ferdynand BALON (*1889 – +1949);

Foto2. Kazimiera BALON (*1904 – +1986);

Foto3. Kazimiera i Ferdynand BALON z młodzieżą szkolną – Foto – album strony

Chocznia-Kiedyś;

Foto4. Rok 1942 Skomiela Biała – I Komunia Święta. Wśród dzieci z rocznika 1932

siedzą: (od lewej) nauczyciel Władysław HYRLICKI, nauczycielka Helena

CHRZĄSZCZ, ks. ekspozytor Władysław BODZEK, Kierownik Szkoły Ferdynand

BALON – Foto – album rodzinny p. Rozali Masłowskiej;

Foto6. grób Kazimiery i Ferdynanda BALONÓW na „starym cmentarzu” w Rabce –

Foto – ama;