OBCHODY 232 ROCZNICY UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA W SZKOLE PODSTAWOWEJ W SKOMIELNEJ BIAŁEJ

Obchody 232. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku rozpoczęły się w naszej miejscowości we czwartek 27 kwietnia br. okolicznościową akademią w Szkole Podstawowej im. Władysław ORKANA, gdzie uczniowie klasy VIA przygotowali patriotyczną inscenizację.

Podczas występu uczniowie przybliżyli zgromadzonym okoliczności powstania i twórców „Konstytucji majowej 1791 roku”* .

We wtorek 2 maja obchodzony był Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej – Święto Flagi RP wprowadzone zostało uchwałą Sejmowa z dnia 31 stycznia 1980 roku. Narodowe barwy Polski, jako nieliczne w skali światowej mają pochodzenie heraldyczne. Wywodzą się od barw herbów Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, gdzie kolor biały wywodzi się od koloru Orała w herbie Korony i koloru Pogoni (rycerza galopującego na koniu) w herbie Litwy. Herby Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego znajdowały się na czerwonym tle. Umieszczenie koloru białego w górnej części flagi wzięło się z tego, że w polskiej heraldyce znaczenie godła jest ważniejsze niż kolor tła.

Po raz pierwszy barwy białe i czerwone uznane zostały za narodowe w czasie obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej – czyli ogłoszonej 3 maja 1791 roku Konstytucji 3 maja. Sformalizowanie tego faktu nastąpiło w czasie trwania Powstania Listopadowego, kiedy w 1831 roku Sejm Królestwa Polskiego przyjął barwy białą i czerwona jako kolory państwa polskiego. Po odzyskaniu niepodległości Sejm Ustawodawczy zatwierdził wygląd polskiej flagi 1 sierpnia 1919 roku.

Drugiego maja obchodzony jest również Dzień Polonii i Polaków za Granicą. Został on ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 2002 roku w dowód uznania dorobku i wkładu, jaką Polonia i Polacy zza granicy udzielili w dziele odzyskania przez Polskę niepodległości, oraz pomocy krajowi, jakiej udzielali w najtrudniejszych momentach naszej historii.

W wigilię święta flagi RP przedstawiciele Komitetu Społecznego im. Świętego Sebastiana w Skomielnej Białej – podobnie jak w latach minionych – dokonali symbolicznego „wciągnięcia na maszt” flagi Rzeczypospolitej przy obelisku upamiętniającym tragiczne wydarzenia, jakie rozegrały się w naszej miejscowości dnia 3 września 1939 roku.

…

Konstytucja 3 maja 1791 roku uchwalona została przez skonfederowany (wolny od liberum veto) Sejm Czteroletni. Ustawę Rządową, czyli Konstytucję 3 maja uchwalono w momencie, gdy będące „protektorem i gwarantem ustroju Rzeczypospolitej” Imperium Rosyjskie walczyło z Turcją Szwecją. Rzeczypospolita w myśl nowej konstytucji stała się monarchią konstytucyjną. Konstytucja likwidowała wady ustroju szlacheckiej I Rzeczypospolitej: wolną elekcję, liberum veto, ograniczała demokrację szlachecka (odbierając prawo głosu gołocie – szlachcie nie posiadającej ziemi) zrównała politycznie mieszczan ze szlachtą, brała pod ochronę chłopów.

Dzieło naprawy Rzeczypospolitej, które zapoczątkowała „Konstytucja majowa” trwało zaledwie kilkanaście miesięcy. Przeciw zmianom, które niosła ze sobą Konstytucja majowa wystąpiła grupa możnych pod przewodnictwem Stanisława Szczęsnego POTOCKIEGO i Ksawerego BRANICKIEGO, Seweryna RZEWUSKIEGO, którzy udali się na dwór rosyjski, gdzie złożyli propozycję zorganizowania konfederacji przeciw Konstytucji 3 maja i popierającej ją królowi Stanisławowi Augustowi. Konfederację zawiązano 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu ogłoszono jej akt w dniu 14 maja 1792 roku w miejscowości Targowica nad granicą rosyjską.

18 maja 1792 r. ambasador rosyjski Jakow BUŁHAKOW wręczył polskim władzom notę obwieszczającą interwencję, którą określono mianem „przyjacielskiej, sąsiedzkiej pomocy” prowadzącej do obrony wolności i przywrócenia legalnej władzy w Polsce.

Tego samego dnia 98 tysięcy wojsko rosyjskie przekroczyło granice Rzeczpospolitej. Pod względem liczebności, uzbrojenia, a także doświadczenia bojowego, wojsko polskie wystawione w obronie Konstytucji 3 maja znacznie ustępowało armii rosyjskiej – liczyło około 60 tysięcy, z czego niemal połowę stanowiła armia rezerwowa.

Największe bitwy stoczono pod Mirem i Zieleńcami (na pamiątkę tego zwycięstwa król Stanisław August ustanowił Order Virtuti Militari). W lipcu rozegrała się nierozstrzygnięta bitwa pod Dubienką, gdzie Polacy powstrzymywali czterokrotnie większe siły rosyjskie – w bitwie tej wsławił się generał Tadeusz KOŚCIUSZKO – bohater amerykańskiej wojny o niepodległość.

Z powodu nie wywiązania się Prus z umowy sojuszniczej z 1790 roku wojna przybrała nie korzystny dla Polaków obrót. W sytuacji wojskowej przewagi Rosjan, król jako głównodowodzący armia Rzeczypospolitej uznał dalszy opór za bezcelowy. Po uzyskaniu zapewnienia, że Imperium Rosyjskie zachowa integralność terytorialną Rzeczypospolitej, mając nadzieję, że uda się zachować część „zdobyczy” Konstytucji 3 maja, król zdecydował o zaprzestaniu działań wojennych, przystąpił także do konfederacji targowickiej.

Na znak protestu przeciw chwiejnej postawie króla do dymisji podali się dowodzący Wojskiem Polskim książę Józef PONIATOWSKI i generał Tadeusz KOŚCIUSZKO, na emigrację (w dużej części do Saksonii) udali się liczni przeciwnicy konfederacji targowickiej w tym marszałek Sejmu Stanisław MAŁACHOWSKI i Ignacy POTOCKI.

Następstwem klęski w wojnie polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja był dokonany w styczniu 1793 roku II rozbiór Polski dokonały go: Imperium Rosyjskie – „protektor i gwarant ustroju Rzeczypospolitej” i „sojusznicze” Prusy, które nie wywiązały się ze zobowiązań sojuszniczych, gdy na Warszawę maszerowały rosyjskie armie. Zwołany do Grodna Sejm – zdominowany przez targowiczan zatwierdził decyzję zaborców.

Historia osadziła twórców i popleczników konfederacji targowickiej – nazwani zostali oni zdrajcami, ich postępek stał się synonimem zaprzedania dobra Ojczyzny prywatnym interesom, to ci zdrajcy zwrócili się do „protektorki i gwarant ustroju Rzeczypospolitej” z prośbą o interwencje zbrojną przeciw własnemu narodowi.

… Ostatnie lata pokazują, że „idea prywaty, dbałości o partykularne interesy grupy osób, zaprzaństwa narodowego, działania przeciwko polskiej racji stanu” znajduje i w XXI wieku wielu zwolenników, choć obecnie „dwory protektorów i gwarantów” znajdują się w Brukseli i Berlinie.

Według Ignacego POTOCKIEGO i Hugona KOŁŁĄTAJA współautorów Ustawy Rządowej z 3 maja – Konstytucja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

*informacja i foto. dot. obchodów Święta Konstytucji 3 maja 1791 w Szkole Podstawowej w Skomielnej Białej ze strony internetowej: http://spgskomielna.witronik.pl/swieto-konstytucji-3-maja/

-za przesłane foto ze szkolnej akademii dziękuje Pani Ewie CHORĄŻAK – autor,

opracował – Andrzej Masłowski