WŚRÓD TYSIĘCY POLAKÓW ZAMORDOWANYCH PRZEZ SOWIETÓW W ROKU 1940 JEST TAKŻE NASZ RODAK – POSTERUNKOWY POLICJI PAŃSTWOWEJ JÓZEF ŁOPATA – ŻYCIORYS NIEZNANY (ZDJĘCIA)

„…Zbrodnia Katyńska była zbrodnią wojenną najpierw ukrywana, a następnie najbardziej i najdłużej zakłamywaną (dlatego jej sprawcy nie zdążyli ponieść kary). Najgłębiej pojęte znaczenie tej zbrodni polega zaś na tym, że na jej fundamencie mianowano władze państwa polskiego, które przez czterdzieści pięć lat podporządkowywały

to państwo Związkowi Radzieckiemu. Była to więc także zbrodnia przeciwko narodowi polskiemu …”

Posterunkowy Policji Państwowej Józef ŁOPATA urodził się 16 lipca 1911r. w Skomielnej Białej, był synem Feliksa i Reginy z domu HANDZEL.
Rodzice Józefa – Feliks i Regina pobrali się w lipcu 1897 roku w Skomielnej Białej, ich związek małżeński pobłogosławił ekspozytor parafii ksiądz Jan PABIAN. Regina i Feliks byli rolnikami, Feliks pochodził z Rabki. Małżeństwo dochowało się dziewięciorga dzieci (dwoje z nich zmarło w wieku niemowlęcym). Feliks ŁOPATA (*1869 – + 1949) był człowiekiem zaradnym, tak wspomina dziadka jego wnuczka Pani Halina SOBCZAK: „…moi dziadkowie nie tylko gospodarzyli, handlowali także »po jarmarkach« płótnem, dzięki czemu zdobyli środki, aby kształcić swoje dzieci …”.
Feliks ŁOPATA był głównym inicjatorem powołania w Skomielnej Białej Straży Ogniowej. Tak opisała to kronikarka Maria ZAWADZKA w „Historii Skomielnej Białej”: „…Stosunkowo bardzo późno założono we wsi Straż pożarną; inicjatywa wyszła od nieżyjącego dziś Feliksa Łopaty (rola Słowiakowa) i kierownika szkoły Fulińskiego, którzy doprowadzili do jej powstania w r.1911 (poprawione odręcznie – w oryginalnym maszynopisie widnieje data 1912 – przypomnienie A.M). Mieszkali obaj blisko siebie, przedzieleni tylko domem Kowalczyków („z kółka”), łatwo im było omawiać plany i ich realizację…”
Po wybuchu Wielkiej Wojny (I Wojna Światowa) w domu Feliksa i Reginy ŁOPATÓW mieszkał przez dwa tygodnie dowódca Legionów Polskich brygadier Józef PIŁSUDSKI. Miało to miejsce przed wyruszeniem Legionów w rejon Jurkowa, gdzie legioniści stoczyli swoją pierwszą zwycięską walkę z moskalami (bitwa na przełęczy Chyszówki – 23 listopada 1914 roku) biorąc do niewoli 91 Rosjan. O pobycie PIŁSUDSKIEGO w Skomielnej Białej tak pisała cytowana już wyżej kronikarka: „…Legiony walczące na Podkarpaciu otarły się też o Skomielną B. Piłsudski pomieszkiwał tu w domu Feliksa Łopaty (dziś już nie żyjącego) na roli Słowiakowej. Bitwa z Rosjanami odbyła się 14 listopada 1914 r. i w tym okresie mógł tu przebywać »Brygadier«, popularny na Podhalu, jak można wnosić z ilości oficerów i generałów legionowych góralskiego pochodzenia…”
Feliks ŁOPATA wraz z kierownikiem Szkoły Ludowej Janem FULIŃSKIM i księdzem Aleksandrem KROMEREM byli inicjatorami powołania w naszej miejscowości Kółka Rolniczego, które powstało 25 sierpnia 1918 roku.
W takiej patriotycznej i zaangażowanej społecznie rodzinie urodził się Józef, którego ochrzcił 30 lipca 1911 roku ekspozytor parafii pod wezwaniem Świętego Sebastiana ksiądz Aleksander KROMER.
1 września 1917 roku Józef ŁOPATA rozpoczął naukę w „Szkole Ludowej dwuklasowej mieszanej w Skomielnej Białej”, której kierownikiem był Jan FULIŃSKI. Wychowawcą (opiekunem) klasy, do której uczęszczał Józef była żona kierownika szkoły – Stanisława FULIŃSKA. Naukę w tej szkole kontynuował w kolejnych latach. Od października 1921 roku kierownikiem szkoły w Skomielnej Białej był Kazimierz CZOPKIEWICZ, zaś opiekunem klasy, do której uczęszczał Józef była Ludmiła CZOPKIEWICZOWA – żona kierownika szkoły. Józef ŁOPATA „Trzyklasową Publiczną Szkołę Powszechną w Skomielnej Białej” ukończył w roku szkolnym 1923/1924 uzyskując w nauczaniu wyniki dobre i bardzo dobre.
W latach 1929-1933 Józef ŁOPATA uczęszczał do Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem (obecnie Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego KENARA w Zakopanem), której dyrektorem w tym czasie był absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, legionista – Adam DOBRODZICKI.
Szkoła, w której kształcił się Józef powołało w 1876 roku Towarzystwo Tatrzańskie. W 1878 roku otrzymało statut C.K. szkoły państwowej (C.K. Szkoła Przemysłu Drzewnego) – od 1901 roku kierowali nią dyrektorzy polskiego pochodzenia – pierwszym był Stanisław BARABASZ. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości szkoła utrzymała swój statut – szkoły państwowej. Józef uczęszczał do klasy kształcącej stolarzy, będąc uczniem klasy II ukończył kurs wyrobu skrzypiec. W szkole otrzymywał oceny dobrze i bardzo dobre.
Jak wspomina Pani Halina SOBCZAK „…wujek Józek był uzdolniony artystycznie, pisał pamiętnik, który własnoręcznie ozdabiał rysunkami, grał na skrzypcach, rzeźbił…”. Szkoła Przemysłu Drzewnego pozwoliła Józefowi na rozwijanie jego zainteresowań sztuką regionalną. Do dnia dzisiejszego zachowały się wykonane własnoręcznie przez Józefa oprawy albumów fotograficznych – w formie płaskorzeźb. Kolejną pasją Józefa ŁOPATY była gra na skrzypcach i na mandolinie. Będąc uczniem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem należał do Związku Strzeleckiego, działał w harcerstwie a także intensywnie uprawiał turystykę górską.
W trakcie naszych spotkań bratanica Józefa ŁOPATY – Pani Halina SOBCZAK – prezentowała wykonany własnoręcznie przez Józefa album z inskrypcją: „Z lat szkolnych”. Album wypełniają fotografie z górskich wypraw w Tatry, Pieniny, Gorce i Beskidy, pracy „na warsztatach szkolnych”, ze szkolnych uroczystości, wreszcie – z wakacji. Na fotografiach Józef ŁOPATA – zawsze wśród grupy rówieśników – bardzo często występował w harcerskim mundurku. Część fotografii jest podpisana, co pozwala na odtworzenie chronologii zdarzeń. Ostatnia fotografia z czasu nauki Józefa jest przez niego podpisana: „Absolwenci Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem 9.VI.1933”. Kolejne fotografie umieszczone w albumie przedstawiają czas służby wojskowej Józefa ŁOPATY.
Po ukończeniu szkoły średniej Józef ŁOPATA odbył służbę wojskową – był żołnierzem 12.Pułku Piechoty w Wadowicach, w stopniu kaprala. W kolejnych latach brał udział w ćwiczeniach rezerwy tej jednostki, zdobywając odznaki sprawnościowe (Państwowa Odznaka Sprawnościowa).
W 1937 roku został przyjęty do Korpusu Policji Państwowej w „charakterze kandydata kontraktowego na szeregowego”. W tym miejscu należy nadmienić, że Policja Państwowa II Rzeczypospolitej była formacja elitarną, liczyła niespełna 33.000 funkcjonariuszy, a kryteria przyjęcia do niej były wysokie.
Józef ŁOPATA odbywał szkolenie w Centralnej Szkole Policji w Mostach Wielkich (powiat Żółkiew, województwo lwowskie). Centralna Szkoła Policji w Mostach Wielkich była w tym czasie najnowocześniejsza jednostką tego typu, kształcono w niej jednocześnie 1.000 policjantów.
Posterunkowy Policji Józef ŁOPATA Szkołę w Mostach Wielkich ukończył 1 czerwca 1938 roku. Skierowany został do służby w województwie lubelskim – do Powiatowej Komendy Policji w Krasnymstawie, a od dnia 15 maja 1939 roku na Posterunek Policji Państwowej w Krasiczynie, tam służył też we wrześniu 1939 roku.
Posterunkowy Policji Państwowej Józef ŁOPATA był więźniem obozu specjalnego NKWD w Ostaszkowie. O przetrzymywanych tam funkcjonariuszach Policji Państwowej, Straży Więziennej i Żandarmerii tak napisał 2 marca 1940 roku Ławrentij BERIA – szef sowieckiego NKWD:
„…W obozach NKWD ZSRR dla jeńców wojennych i w więzieniach zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi w chwili obecnej przetrzymywana jest wielka liczba byłych oficerów armii polskiej, byłych pracowników polskiej policji i organów wywiadu, członków polskich nacjonalistycznych k-r (kontrrewolucyjnych – przyp. red.) partii, członków ujawnionych k-r organizacji powstańczych, zbiegów i in. Biorąc pod uwagę, że wszyscy oni są zatwardziałymi i niepoprawnymi wrogami władzy sowieckiej, NKWD ZSRR uważa za niezbędne:
I. Polecić NKWD ZSRR:
1. Sprawy znajdujących się w obozach dla jeńców wojennych 14.700 osób, byłych polskich oficerów, urzędników, obszarników, policjantów, agentów wywiadu, żandarmów, osadników i dozorców więziennych,
2. jak też sprawy aresztowanych i znajdujących się w więzieniach w zachodnich obwodach Ukrainy i Białorusi 11 000 osób, członków różnorakich k-r, szpiegowskich i dywersyjnych organizacji, byłych obszarników polskich, oficerów, urzędników i zbiegów – rozpatrzyć w trybie specjalnym, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary – rozstrzelania.
II. Sprawy rozpatrzyć bez wzywania aresztowanych i bez przedstawiania zarzutów, decyzji i zakończenia śledztw i aktu oskarżenia…”.
Dnia 5 marca 1940 roku wniosek BERII poparli pozostali członkowie „sowieckiej wierchuszki” – Biura Politycznego WKP(b), czyli sowieckiej partii komunistycznej. Na pierwszej stronie, w poprzek maszynowego tekstu pojawiły się cztery zamaszyste podpisy: STALINA, WOROSZYŁOWA, MOŁOTOWA i MIKOJANA.
Dnia 3 kwietnia 1940 roku z obozu specjalnego NKWD w Kozielsku wyruszył pierwszy transport skazanych na śmierć, choć jeszcze niczego nieświadomych polskich oficerów. Skierował się w stronę wsi Katyń, położonej 18 kilometrów od Smoleńska…
Bratanica Józefa ŁOPATY – Pani Halina SOBCZAK opowiada: „… moja babcia Ragina – (*1878 – +1958) – do końca życia czekała »na powrót z wojny« swojego najmłodszego syna Józefa. Nie dopuszczała do siebie myśli o tym, ze mógł zginąć – był przecież taki młody (w chwili wybuchu wojny miał 28 lat – uwaga A.M.). Wujek Władek (mecenas Władysław ŁOPATA *1909 – +1986 – absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego – przypomnienie A.M.) przez ponad czterdzieści lat poszukiwał brata – pisał do Polskiego Czerwonego Krzyża i gdzie tylko się dało – nikt z nas nie wiedział, że wujek Józef został zamordowany w Rosji…”
Posterunkowy Policji Państwowej Józef ŁOPATA zamordowany został w Kalininie, spoczywa na Cmentarzu Wojennym w Miednoje (Miednoje Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego L. 038/3 (11), 2055. – str.515)
Pierwsze informacje o Zbrodni Katyńskiej podali Niemcy 13 kwietnia 1943 roku. Dnia 15 kwietnia 1943 roku rząd Rzeczypospolitej w Londynie zwrócił się za pośrednictwem swego przedstawiciela w Genewie do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (MCK) z prośba o wysłanie swych przedstawicieli do Katynia, którzy zweryfikowaliby niemiecka wersje zdarzeń. W tym samym czasie podobny wniosek do władz MCK w Genewie złożyli przedstawiciele Niemiec.
Władze sowieckie oskarżyły rząd polski o współpracę z Niemcami i w nocy z 25 na 26 kwietnia 1943 roku zerwał z nim stosunki dyplomatyczne. STALIN bardzo potrzebował pretekstu do zerwania kontaktów „z Polakami z Londynu”, gdyż już od końca stycznia i cały luty odbywały się rozmowy pomiędzy STALINEM i MOŁOTOWEM, z jednej a Wandą WASILEWSKĄ i pułkownikiem Zygmuntem BERLINGIEM – dezerterem z armii polskiej z drugiej strony.
Władze Związku Sowieckiego winą za mord na polskich oficerach w Kozich Górach obarczyli Niemców. Narracja sowiecka przyjęta została przez polskich komunistów ze Związku Patriotów Polskich, stając się „kłamstwem założycielskim Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej”. W całym okresie istnienia PRL prawda o Katyniu była przez oficjalne czynniki zakłamywana – liczne publikacje historyczne z tamtego okresu niezmiennie jako winnych zbrodni w lesie katyńskim wskazują Niemców. Nie obyło się bez szykan ze strony władz bezpieczeństwa PRL-u wobec osób, które śmiały wskazywać jako winnych Zbrodni Katyńskiej „bratni Kraj Rad”.
Sowieci oprócz „medialnego kłamstwa” i dezinformacji podjęli ze swej strony liczne działania mające na celu ukrycie miejsc zbrodni. O tych sowieckich działaniach mówią dokumenty przekazane stronie Polskiej przez władze niepodległej Ukrainy, które dotyczą działań KGB Ukraińskiej SRS (spadkobierczyni zbrodniczej NKWD) w latach 1952-1969 mające na celu „likwidację miejsc pochówku polskich oficerów” na terenie tej sowieckiej republiki – w miejscowości Piatichatki koło Charkowa.
Dnia 13 kwietnia 1990 roku rosyjska agencja prasowa TASS ogłosiła komunikat, w którym jako sprawców mordu w lesie katyńskim wymieniła stalinowskie NKWD kierowane przez Ławrientija BERIĘ i Wsiewołoda MIERKUŁOWA. Tego samego dnia prezydent ZSRS Michaił GORBACZOW wręczył ówczesnemu prezydentowi RP, Wojciechowi JARUZELSKIEMU kopie list wysyłkowych, na podstawie, których polscy jeńcy – więźniowie obozów specjalnych NKWD w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie byli kierowani do dyspozycji zarządów NKWD w Smoleńsku, Kalininie (Twerze) i Charkowie odpowiedzialnych za przeprowadzenie egzekucji. Rozpoczął się trwający dwa lata okres intensywnej współpracy organów dochodzeniowych Rosji i Polski mający na celu wyjaśnienie Zbrodni Katyńskiej. Przeprowadzono w tych latach ekshumacje na cmentarzach ofiar NKWD w Charkowie, Katyniu, Miednoje.
W dniu 13 kwietnia obchodzony jest w Polsce Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej – uchwalony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 14 listopada 2007 roku.

PODZIĘKOWANIE
Składam podziękowanie za udostępnienie materiałów z archiwów:
-Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – księżom Ryszardowi PAWLUSIOWI i Andrzejowi WASILEWSKI-KRUK;
-Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA – dyrektorowi Jerzemu KOŁPAKOWI;
-Pracownikom Muzeum Narodowego w Krakowie Ekspozytura w Spytkowicach za okazaną pomoc;
Szczególne podziękowanie kieruję na ręce Pani Haliny SOBCZAK – bratanicy posterunkowego Policji Państwowej Józefa ŁOPATY za udostępnione materiały i fotografie z albumów rodzinnych. A.M.

W przygotowaniu opracowania wykorzystano
I. źródła
1. Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Skomielnej Białej:
a) księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;
b) księga „Liber Copulatorum”;
c) księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;
2. Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:
a) „Szkoła Ludowa II klasowa w Skomielnej Białej Katalog główny wraz z wykazem klasyfikacyjnym” ,
b) „Trzyklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Skomielnej Białej Katalog klasowy wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;
3. Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział III:
a) „Katalog Główny Ogólny kurs pierwszy oddział rzeźby, stolarstwa z lat 1929-1930”,
b) „Katalog Główny oddział stolarstwa II, III, IV rok z lat 1930-1931”,
c) „Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarski” z lat 1931-1932”,
d) „Katalog Główny kurs II, III, IV oddział stolarstwa” z lat 1932-1933”;
4. Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora;
II. opracowania
II.1 druki
1. Piotr ŁYSAKOWSKI „Kłamstwo Katyńskie” – Biuletyn IPN nr 5-6/2005;
2. Tadeusz A. KISIELEWSKI „Katyń zbrodnia i kłamstwo” Rebis-Poznań 2008;
3.Krzysztof PERSAK „Ekshumacje katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991-1996 i ich wyniki” – Biuletyn IPN nr 4/2010;
4.Krzysztof SYCHOWICZ „Bezpieka wobec odradzającej się pamięci Katynia” – Biuletyn IPN nr 4/2010;
5.Józef CZAPSKI „Na nieludzkiej ziemi” – Znak Kraków 2011;
6. Stanisław JACZYŃSKI „Ocaleni od zagłady losy oficerów polskich ocalałych z masakry katyńskiej” – Bellona Warszawa 2012;
7. Mark SOŁONIN „Pranie mózgu Fałszywa historie Wielkiej Wojny” – Rebis Poznań 2013;
II.2 w formacie elektronicznym
1.Ireneusz WRZESIEŃ Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego KENARA w Zakopanem „Historia” – artykuł – 2001
https://zsp-kenar.pl/szkola/index/17,historia
8.Adam PĄZIK „Policja Państwowa II RP” – artykuły – 13.01.2016r.
http://www.dws-xip.pl/wojna/2rp/ad8.html
9.Krystyna BALICKA „Zagłada Polskiej Policji” Cracowia Leopoldis 4/2004 – artykuł –
http://www.lwow.com.pl/policja/policja.html
10.Policja Państwowa „Ostaszków” – artykuł –
http://policjapanstwowa.pl/index-198.htm
11.Łukasz ZIELIŃSKI „Zbrodnia z tajemnicą” Polska Zbrojna – artykuł – 2.03.2020r.
http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/30498?t=Zbrodnia-z-tajemnica
12.Sławomir KALBARCZYK „Zbrodnia Katyńska w kręgu prawdy i kłamstwa” Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Warszawa 2010
https://pamiec.pl/ftp/pamiec_ebooki/Zbrodnia_katynska.pdf
13.Miednoje Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego Tom1 A-Ł – Rada Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa – Warszawa 2006
https://policjapanstwowa.pl/Ksiega_Cmentarna_Miednoje_Tom1.pdf