25.09.1946–25.09.2021 – 75. ROCZNICA ŚMIERCI MIECZYSŁAWA ADAMCA ps. „Ciemny” – ŻOŁNIERZA ARMII KRAJOWEJ, PARTYZANTA POWOJENNEGO PODZIEMIA NIEPODLEGŁOŚCIOWEGO – SKAZANEGO NA ŚMIERĆ PRZEZ KOMUNISTÓW ZA UDZIAŁ W UCIECZCE Z WIĘZIENIA ŚWIĘTEGO MICHAŁA W KRAKOWIE

„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości” – Józef PIŁSUDSKI.

…

Za kilkanaście dni zapalimy znicze na grobach bliskich. Będzie to wyraz naszej pamięci o Tych, co odeszli. Są jednak groby, na których nigdy nie płonęły znicze. To groby tych, o których Polska miała zapomnieć – na zawsze – Żołnierze Wyklęci, Bezimienni Bohaterowie powstania antykomunistycznego, to opowieść o jednym z nich.

…

MŁODOŚĆ

Mieczysław (było to jego drugie imię, którym jednak posługiwał się na co dzień; na chrzcie nadano mu bowiem imię Jan) ADAMIEC urodził się 23 września 1925 roku, był synem rolników z roli Adamcowej: Andrzeja i Wiktorii z d. BUKSA. Mieczysław przyszedł na świat i wychował się w wielopokoleniowej, wielodzietnej, rolniczej rodzinie góralskiej. Rodzice Mietka – Andrzej i Wiktoria – mieli siedmioro dzieci: Anielę (ur.1908r.), Józefa (ur.1909r.), Annę (ur.1914r.), Władysława (ur.1922r.), Marię Magdalenę (ur.1923r.), Mieczysława (właśc. Jana ur.1925r.), Czesława (ur.1928r. – zm.1939r.)¹.

…

We wrześniu 1932 roku Mieczysław rozpoczął naukę w „Pospolitej Szkole Ludowej” w Skomielnej Białej. Opiekunem „jego” klasy był Kierownik Szkoły Kazimierz CZOPKIEWICZ. W kolejnych latach opiekunami klasy, do której uczęszczał Mietek były nauczycielki Maria GÓRKÓWNA i Zuzanna FLAEGLOWA, a w roku szkolnym 1937/1938 Kierownik Szkoły Tadeusz PRUS-WIŚNIOWSKI². W dokumentacji szkolnej brak informacji o „zakończeniu edukacji” przez Mieczysława (siedmioletni czas edukacji upływał w czerwcu 1939 roku, dokumentacja szkolna z roku szkolnego 1938/1939 zaginęła w trakcie działań wojennych we wrześniu 1939 roku)³.

Mietkowi, podobnie jak reszcie rodzeństwa „powierzano na co dzień szereg obowiązków” – nie miał więc wiele czasu na naukę szkolną.

…

ŻOŁNIERZ ARMII KRAJOWEJ

Rota przysięgi żołnierzy Armii Krajowej brzmiała: „W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej, kładę swe ręce na ten święty Krzyż, znak męki i Zbawienia. Przysięgam być wierny Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej. Stać nieugięcie na straży Jej honoru, o wyzwolenie z niewoli walczyć ze wszystkich sił, aż do ofiary swego życia. Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Naczelnemu Wodzowi i wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało. TAK MI DOPOMÓŻ BÓG”⁴.

Jesienią 1943 roku Mietek wstąpił w szeregi Armii Krajowej, gdzie przyjął pseudonim „Ciemny”. Był wywiadowcą, informował swoich przełożonych o przemieszczających się drogami oddziałach niemieckich, oraz o ich poczynaniach w terenie, prowadził rozpoznanie na terenie Rabki, gdzie stacjonowały niemieckie siły policyjne i „wschodnich jednostek kolaboracyjnych”. Latem 1944 roku został zmobilizowany, a „jego” oddział partyzancki wszedł najprawdopodobniej w skład 3. Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej. Przesłuchiwany przez ub-cję w lutym 1946 roku Mietek zeznawał: „…należałem za okupacji do oddziału por. »Churchila« liczący około 150 ludzi pod nazwą 3. pułk S.P. …”⁵. W „lesie” przebywał do grudnia 1944 roku.

…

ŻOŁNIERZ PODZIEMIA ANTYKOMUNISTYCZNEGO

Rozkaz Komendanta Głównego Armii Krajowej gen. Leopolda OKULICKIEGO „Niedźwiadka” z dnia 19 stycznia 1945 r.: „Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą…”⁶.

W styczniu 1945 roku na teren powiatu nowotarskiego (w ramach Generalgouvernements – Generalnego Gubernatorstwa gmina Skawa a z nią Skomielna Biała należała do Kreis Neumarkt/Dunajec, czyli powiatu w Nowym Targu) wkroczyła armia sowiecka. Żołnierze Armii Krajowej pomimo decyzji o formalnym jej rozwiązaniu (cytowany powyżej rozkaz generała Leopolda OKULICKIEGO z dnia 19 stycznia 1945 roku) otrzymali polecenia od swoich przełożonych: aby czas „przetaczania się” niemiecko-sowieckiego frontu „przeczekać”, a także aby posiadanej „…broni nie zdawać bez rozkazu…”

Partyzancka „przynależność służbowa” Mietka zmieniła się w związku z sytuacją polityczną i „zainstalowaniem się” na terenach opanowanych przez armię sowiecka organów władzy zdominowanych przez komunistów. Żołnierze Armii Krajowej próbowali wrócić do „normalnego życia”, lecz uniemożliwiały im to represyjne i terror sowieckiego NKWD oraz wspierającej ją „polskiej bezpieki” (Urząd Bezpieczeństwa), milicji (Milicja Obywatelska) i wojsk bezpieczeństwa (Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego).

„… W pierwszych dniach po przesunięciu się frontu na zachód w wybranych miejscowościach tworzono ekspozytury NKWD, którego władza była w praktyce nieograniczona. …”⁷

„Ciemny” poprzez swoje wojenne kontakty, niejako „z automatu” stał się członkiem poakowskiej grupy, na której czele stał Jan ŚWIDER pseudonim „Czarny”. Mietek brał udział w:

-sabotowaniu narzuconych przez komunistów „świadczeń rzeczowych” – czyli obowiązku dostarczania przez rolników płodów rolnych i produktów żywnościowych. Wprowadzone przez komunistów „świadczenia rzeczowe”, zastąpiły ściągane przez Niemców wojenne kontyngenty (rolnicy zobowiązani byli oddawać: mleko, mięso, jajka, zboża i ziemniaki). W trakcie dokonywanych akcji partyzanci niszczyli urządzenia oraz dokumenty – wykazy potwierdzające wywiązanie się z nałożonych „świadczeń w naturze”. Warto nadmienić, że przez pracujący na roli „… za drakońską powinność … uważane były kontyngenty. Dla polskich wsi, wyniszczonych przez front i dwie okupacyjne armie, były one ciężarem ponad siły, a jednocześnie stałym źródłem frustracji na tle panujących stosunków politycznych. Ich istnienie i ściąganie (nierzadko siłą), było dla chłopów jawnym świadectwem, ze jedna okupacja została zamieniona na drugą, nie mniej uciążliwą…”⁸

-rozbrajaniu funkcjonariuszy reżimu komunistycznego – członków komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej (PPR), „…na terenach, gdzie toczyła się ostra walka z podziemiem, rzadko PPR-owcy pozostawali bierni – współpraca z siłami represji była pochodna ich partyjnej przynależności i pełnionych funkcji. Normalnym zjawiskiem było też wyposażanie członków PPR w broń i ich udział w akcjach zbrojnych przeciw podziemiu…”⁹

-wymierzaniu kar cielesnych współpracownikom komunistycznej bezpieki – nierzadko były to te same osoby, które w latach 1939-1945 współpracowały z Niemcami, a obecnie przeszły na służbę „nowych panów”.

Działalność różnych grup partyzanckich „z okolic Rabki”, nie uszła uwagi bezpieki z Myślenic i Nowego Targu, która podejmowała przeciw nim liczne działania, „… akcje, które UB czy KBW było w stanie od początku do końca zaplanować miały raczej charakter pacyfikacji i zwracały się częściej przeciwko ludności cywilnej niż bezpośrednio przeciw partyzantom…”.¹⁰Akcje przeprowadzane przez komunistyczne organy represji cechowały „…okrucieństwo, utrzymywanie zasady zbiorowej odpowiedzialności i bezwzględność…”¹¹

Mietek – być może z racji młodego wieku i charakteru – „był brawurowy” i nieostrożny, wręcz ostentacyjnie łamał zasady konspiracji „chodząc po wsi z bronią” – tak wspominają go ludzie pamiętający tamten powojenny rok.

Jesienią 1945 roku Mietek wyjechał na Śląsk, gdzie odwiedził przebywającą tam siostrę. W tym czasie w jego rodzinnym domu na roli Adamcowej przeprowadzona została rewizja w czasie, której milicjanci ze Skawy znaleźli broń – pistolet maszynowy MP. Mietek został w tej sprawie przesłuchany przez oficera śledczego Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Myślenicach Zygmunta BIELĘ, miało to miejsce dnia 21 listopada 1945 roku.¹² Z myślenickiego UB został zwolniony po przesłuchaniu. Dziś trudno jednoznacznie określić czy nie była to UB-cka prowokacja mająca na celu „wyłowienia” z terenu innych żołnierzy oddziału, do którego należał.

Dnia 15 stycznia 1946 roku na polecenie swojego dowódcy „Czarnego” Mietek „pożyczył” konia z saniami od jednego z mieszkańców roli Folwark. Podwoda wykorzystana została przez partyzantów w celu przejazdu do Jordanowa, po czym została zwrócona właścicielowi. Właściciel podwody „poczuł się wykorzystany” i zgłosił sprawę organom bezpieczeństwa w Myślenicach.

…

ARESZTOWANIE I ŚLEDZTWO

Dnia 12 lutego 1946 roku Mieczysław ADAMIEC „Ciemny” został aresztowany przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Myślenicach. Osadzony został w areszcie PUBP w Myślenicach, następnie w Krakowie. W dniu aresztowania przeciwko „Ciemnemu” wszczęto śledztwo, które prowadził „oficer śledczy” WUBP w Krakowie Tadeusz JURAK. UB-owskie śledztwo prowadzone było „pod katem przynależności do nielegalnej organizacji, nielegalnego posiadania broni, oraz napadów z bronią w ręku”. W trakcie śledztwa – na jego potrzeby – prowadzący je ub-owiec „doprowadził do podpisania” przez aresztowanego zeznań, które potwierdzały jego przynależności do grupy bojowej Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ), której to organizacji Mietek nigdy nie był członkiem¹³.

Dnia 5 kwietnia 1946 roku Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Krakowie wydała postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, oraz osadzeniu „… Mieczysława ADAMCA s. Andrzeja w więzieniu Sądowym w Krakowie przy ul. Senackiej 3…”. „Postanowienie…” podpisał „p.o. Prokurator Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Krakowie Karlinem mjr”¹⁴

W takcie śledztwa UB-owcy „gromadzili materiały obciążające” dotyczące trzech zdarzeń z udziałem Mietka:

-najście na dom członka PPR-u, które miało miejsce dnia 29 września 1945roku. Partyzanci „odwiedzili” Romana RYBAKA w Skomielnej Białej na roli Wacławikowej. Roman RYBAK był odpowiedzialny „za ściąganie kontyngentów z terenu Skomielnej Białej” (był „kontrolerem świadczeń rzeczowych”¹⁵), a jako członek partii komunistycznej (Polska Partia Robotnicza) posiadał broń,

-najście na „zlewnię mleka” mieszczącą się na roli Folwark i należącą do Spółdzielni Mleczarskiej w Skomielnej Białej. Zdarzenie miało miejsce dnia 1 stycznia 1946 roku. W trakcie akcji partyzanci przestrzelili zbiorniki na mleko, co uniemożliwiło ściąganie od rolników „świadczeń w naturze”,

-zabór mienia z użyciem broni palnej – „wypożyczenie konia z saniami” od mieszkańca roli Folwark w Skomielnej Białej, które miało miejsce dnia 15 stycznia 1946 roku.

Zeznania przed ub-owcami złożył poszkodowany mieszkaniec roli Folwark. „Koroną dowodów” były jednak zeznania wymuszone na podejrzanych – wątpliwe jest, aby ktokolwiek sam siebie oskarżał wiedząc, że czeka go za to surowa kara.

„Poszkodowany” przez partyzantów mieszkaniec roli Folwark zeznawał w PUBP w Myślenicach dnia 22 lutego 1946 roku. Oskarżył on Mietka o to, że wbrew jego woli pożyczył od niego konia z saniami: „… Adamiec powiedział mi, że ty wiesz jak dzisiaj jest więc ja obawiając się aby mnie nie zabił konia dałem … po upływie około 5-ciu godzin … tego samego dnia zauważyłem konia mojego w raz ze sankami przed piekarnią Kowalczyka … do mnie wyleciał z tej piekarni Adamiec z pistoletem w ręku, mówiąc a ty gniewasz się namnie i dawał mi wódkę pić więc ja flaszkę wziął i przyniem rzuciłem do fosy mówiąc mu ja się rewolwera nie boje twego… i pojechałem do domu…¹⁶”

Zeznania w sprawie „napadu na RYBAKA Romana” złożył aresztowany przez UB-cję i osadzony w więzieniu przy ul. Senackiej 3 w Krakowie partyzant oddziału „Błyskawica” Władysław CHARIASZ „Gryf”¹⁷, który przyznał, że wraz z Mietkiem ubezpieczali swoich kolegów, którzy poszli „na akcję”. Uzbrojenie ich stanowiły pistolety maszynowe MP i PPSz.

W sprawie sabotażu w „zbiornicy mleka” zeznawała dozorczyni w Spółdzielni Mleczarskiej – właścicielka domu, w którym „zbiornica” się znajdowała. Mieszkanka roli Folwark bez podawania szczegółów opisała wydarzenia z dnia 1 stycznia 1946 roku, kiedy partyzanci przestrzelili zbiornik na mleko. Ponadto gospodyni zeznała przed sądem, że „…w Adamcu nie rozpoznaje uczestnika napadu”¹⁸.

Dnia 23 kwietnia 1946 roku oficer śledczy WUBP w Krakowie sporządził akt oskarżenia przeciwko Mieczysławowi ADAMCOWI. Mietka oskarżono na podstawie dekretu tzw. Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 9 października 1944r. o ochronie państwa – art.9 i dekretu Prezydenta Krajowej Rady Narodowej z 16 listopada 1945r. o postępowaniu doraźnym art.2 pkt1i2. Akt oskarżenia zatwierdził mjr KARLINER Oskar. Mietkowi przydzielony został obrońca z urzędu – dr Kazimierz OSTROWSKI¹⁹. Termin rozprawy ustalono na dzień 26 czerwca 1946 roku.

…

PROCES I WYROK

Przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie odbyła się trzy rozprawy, pierwsza dnia 26 czerwca 1946 roku. Na rozprawie stawił się – wezwany charakterze świadka – „poszkodowany” mieszkaniec roli Folwark, który diametralnie zmienił swoje zeznania, nie potwierdził wcześniejszych informacji złożonych w trakcie przesłuchania w PUBP w Myślenicach. Sąd postanowił przesłuchać świadków:

-pracownicę Spółdzielni Mleczarskiej,

-osadzonego w areszcie partyzanta Władysława CHARIASZA,

-oraz, na wniosek obrony – siostrę Mietka – Anielę ADAMIEC,

Druga rozprawa odbyła się dnia 6 lipca 1946 roku. Na rozprawę został doprowadzony „Gryf’ – Władysław CHARIASZ, oraz przybyły: Aniela ADAMIEC – siostra Mietka i jego matka Wiktoria, które składały wyjaśnienia w sprawie wydarzeń z 1 stycznia 1946 roku – w tym dniu miał mieć miejsce „sabotaż” w „zlewni” mleka. Na wniosek obrony sąd postanowił przesłuchać pracownice Spółdzielni Mleczarskiej, która nie stawiła się na rozprawę, przesyłając „pisemne usprawiedliwienie”²⁰

Trzecia rozprawa odbyła się dnia 20 lipca 1946 roku. W jej trakcie przesłuchano dozorczynię „zlewni” mleka – mieszkankę roli Folwark. W trakcie wszystkich trzech rozpraw składowi orzekającemu przewodził sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie mjr HARASCHIN Julian, w trzeciej rozprawie wziął ponadto udział prokurator Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Krakowie por. NAMYSŁOWSKI Bolesław. Po odbytej naradzie sąd ogłosił wyrok „… w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej…”. Mietek został skazany na 4 lata więzienia za przestępstwo „… z art.9 dekretu z dnia 30.10.1944r. …”²¹ o ochronie państwa.

Po zakończonym procesie Mietek rozpoczął odbywanie kary. Osadzony był w więzieniu na ul. Senackiej 3 w Krakowie – „Więzienie Św. Michała”.

…

„ROZBICIE” WIĘZIENIA ŚWIETEGO MICHAŁA

Ucieczkę z Więzienia Św. Michała zorganizowana została przez Jana JANUSZA „Siekierę” dnia 18 sierpnia 1946 roku. Akcję wewnątrz więzienia organizował żołnierz AK – Bolesław PRONOBIS „Ikar”. Dzięki broni, dostarczonej przez współpracującą z „Ikarem” strażniczkę więzienia Irenę ODRZYWOŁEK, więźniowie rozbroili strażników i bez żadnego wystrzału opanowali niemal całe więzienie. Uwolniono 62 osoby związane z podziemiem niepodległościowym. Większość z nich rozbiegła się po mieście, natomiast około 30 osób odjechało postawioną ciężarówką w kierunku Miechowa,

Mietek brał aktywny udział (z bronią w ręku) w przeprowadzonej akcji.

W aktach sądowych doraźnego procesu wytoczonego pochwyconym w trakcie ucieczki partyzantom czytamy: „… Adamiec Mieczysław, będąc od kilku dni wtajemniczonym w spisek buntu więziennego i dokonaniu gwałtownego zamachu na strażników tegoż więzienia … z pistoletem w ręku pilnował związanego Naczelnika, a będąc zawiadomionym przez więźniów, że brama główna jest otwarta, oskarżony Adamiec wraz z zabranym pistoletem uciekł na zewnątrz więzienia, udając się w kierunku ul. Zielonej w Krakowie. Zaalarmowane Milicja Ob. i wojsko wszczęło pogoń za uciekającym Adamcem, który uciekając ostrzeliwał się z pistoletu. …Ścigający sierż. … Nizioł z karabinem w ręku udał się w ślad za Adamcem, który ujrzawszy Nizioła, mając pistolet w ręku krzyknął „stać, ręce do góry”. Wtedy sierż. Nizioł cofnął się na korytarz i usiłował strzelić z karabinu do Adamca, czego nie dokonał, ponieważ wprowadzony nabój nie wypalił. Adamiec w tym czasie zaczął repetować pistolet z zamiarem strzelania do Nizioła. Jednakowoż w chwili wprowadzania naboju do lufy, nabój stanął pionowo, wobec czego, … zamierzonego celu nie dokonał. Na zawołanie sierż. Nizioła „ręce do góry, połóż broń” Adamiec nie mając innego wyjścia wykonał rozkaz. …”²²

…

ŚLEDZTWO, PROCES, WYROK – PO RAZ WTÓRY

Śledztwo prowadzone w sprawie ucieczki z więzienia Św. Michała trwało w dniach od 18 do 25 sierpnia 1946 roku, kiedy to prokurator por. OBUCHOWICZ Zdzisław sporządził akt oskarżenia. Mówiąc o śledztwie pamiętać należy, że nie było to postępowanie w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. UB-owcy „łamali ludzi” stosując nieludzkie „metody śledcze” zaczerpnięte z „najlepszych wzorców” – od katów z NKWD. Przykładem niech będą „metody śledcze” zastosowane przez ub-owców wobec rotmistrza Witolda PILECKIEGO: bicie pięściami, bicie noga od krzesła, sadzanie na odwróconym taborecie, pozbawianie snu. Bohater z Auschwitz podczas widzenia z żona powiedział: „…mnie tutaj wykończyli. Oświęcim to była igraszka…”²³

„Metody śledcze” zastosowane wobec podsądnych aresztowanych w związku n ucieczka z więzienia Św. Michała tak opisał po latach jeden z nich – Franciszek DZIEDZIC (ur.1924r.) z Leśnej k. Żywca: „…w karcerze trzymano mnie przez 2 tygodnie w pół metrowej zimnej wodzie – nago. Przez bicie uszkodzono mi kręgosłup, wybito zęby, … Przewieziono mnie do więzienia Montelupich w dniu 31.08.1946r. Rozprawa odbyła się przed Sądem Wojskowym w nocy. … Mojego kolegę z rozbicia więzienia Mietka zasądzono na karę śmierci i wyrok wykonano. Mnie skazano na 10 lat więzienia. … Po kompletnej utracie zdrowia odwieziono mnie do koszar w Iławie, … przed wyjściem musiałem podpisać oświadczenie, że nie ujawnię przeżyć więziennych…”²⁴

O „zamach na więzienie” oskarżonych zostało dziewięciu ujętych więźniów: Mieczysław ADAMIEC (ur.1925r.), Stanisław KARAMARA (ur.1926r.), Zdzisław SOJKA (ur.1925r.), Franciszek SCHMIDT (ur.1914r.), Franciszek DZIEDZIC (ur.1924r.), Henryk STACHOWSKI (ur.1922r.), Eugeniusz WOJCIESZEK (ur.1924r.), Antoni PROROK (ur.1918r.), Zygmunt WĄSACZ (ur.1911r.)²⁵.

Starszy sierżant NIZIOŁ Adam (ur.1922r), który dokonał zatrzymania Mietka, był pisarzem w sztabie Dowództwa Okręgu Wojskowego nr 5 w Krakowie. Pochodził Nowego Sącza. Służbę wojskową w tzw. LWP rozpoczął w 1945 roku.

Proces przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie prowadzony był w trybie doraźnym i niejawnym. Rozpoczął się dnia 30 sierpnia 1946 roku. W tym samym dniu oskarżeni zapoznani zostali z aktem oskarżenia i powiadomieni o tym ze mogą „dobrać sobie obrońców”. Składowi orzekającemu przewodził sędzia mjr HARASCHIN Julian. W trakcie przewodu sądowego nie dopuszczano świadków zgłaszanych przez obrońców. Prokurator por. OBUCHOWICZ Zdzisław wniósł o najwyższy wymiar kary dla oskarżonych: Mieczysława ADAMCA, Stanisława KARAMARY, Zdzisław SOJKI, Franciszka SCHMIDTA, oraz: o 15 lat więzienia dla Franciszka DZIEDZICA, 10 lat więzienia dla Henryka STACHOWSKIEGO, 7 lat wiezienia dla Eugeniusza WOJCIESZKA i Antoniego PROROKA, 5 lat więzienia dla Zygmunta WĄSACZA²⁶. Dalsza część procesu odbyła się ostatniego dnia sierpnia 1946 roku. Sędzia udzielił głosu oskarżonym, którzy w „ostatnim słowie” prosili „o łagodny wymiar kary”. Wyrok brzmiał: „… 1)oskany ADAMIEC Mieczysław s.Andrzeja, 2)oskany SOJKA Zdzisław s.Szymona, 3)oskany SDHMIDT Henryk (ma być Franciszek – pomyłka protokolanta) s.Stefana winni są że dnia 18.VIII.1946r. w Krakowie w okolicznościach szczególnie niebezpiecznych dopuścili się gwałtownego zamach na więzienie św. Michała podlegające Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, przy czym oskany Adamiec i oskany Sojka przy użyciu broni … skazuje się każdego z nich na karę śmierci …”²⁷

Na „wyroku…” widnieje odręczny zapis: „…Prezydent K.R.N. decyzja z dn.18.9.1946r. zmienił w drodze łaski karę śmierci w stosunku do Sojki Zdzisława s.Szymona na karę 10 (dziesięciu) lat więzienia oraz w stosunku do Schmidta Franciszka s.Stefana na karę 15 (piętnastu) lat więzienia. W stosunku do Adamca Mieczysława s.Andrzeja Prezydent K.R.N. z prawa łaski nie skorzystał. Odnośnie wyżej trzech wymienionych wyrok ten jest prawomocny z dniem 18.9.1946r. …”²⁸. Pod „wyrokiem” znajduje się odręczny podpis sędziego HARASCHINA.

Jeszcze w dniu wydania wyroku (31.08.1946r.) sędzia HARASCHIN wystosował pismo do „Szefa Departamentu Służby Sprawiedliwości M.O.N….” w którym „wyraził opinię sądu w sprawie skazanych”: „… Skazani Adamiec i Schmidt nie zasługują na ułaskawienie ponieważ są typowymi i niepoprawnymi bandytami…”²⁹. To typowe sformułowanie zaczerpnięte zostało z najlepszych sowieckich wzorów. O polskich oficerach skazanych na śmierć przez sowietów 5 marca 1940 roku Ławrentij BERIA – szef NKWD pisał do STALINA, że to „…zatwardziali nierokujący poprawy wrogowie władzy sowieckiej…”³⁰

Dnia 3 września 1946 roku Mietek i pozostali skazani na karę śmierci zostali przeniesieni do ciężkiego więzienia karno-śledczego przy ulicy Montelupich w Krakowie.

Wyrok śmierci – przez rozstrzelanie – został wykonany na Mieczysławie ADAMCU w dniu 25 września 1946 roku o godzinie 18.45 na terenie wiezienia przy ulicy Montelupich³¹. Następnie Mietek został „pochowany metoda Katyńską” (ciało zamordowanego wrzucono do nie oznakowanego dołu) na Cmentarzu Rakowieckim w Krakowie. Mietek został zamordowany w dwa dni po swoich 21 urodzinach.

…

KAT W TODZE, CZYLI DZIEJE „KRWAWEGO JULKA” – JULIANA HARSACHINA

Sędzia HARASHIN Julian, który skazał na śmierć Mietka i jego kolegów urodził się w Krakowie w 1912 roku w rodzinie nauczycielskiej. Ukończył szkołę powszechna, gimnazjum i Wydział Prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim.

W trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku był pracownikiem cywilnym – komendantem poczty polowej nr 66 przy Kwaterze Głównej Obszaru Warownego Śląsk. Dostał się doi niewoli niemieckiej 21 września 1939 w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Przebywał w oficerskich obozach jenieckich na terenie Niemiec. Z oflagu został zwolniony „jako cywil” dzięki staraniom ojca. W latach 1940-1945 pracował w Biurze Budowy Telefonów i Biurze Transportu Dyrekcji Monopoli w Krakowie.

W grudniu 1945 roku został zmobilizowany do tzw. „ludowego” Wojaka Polskiego i dzięki wstawiennictwu Michała ROLI-ŻYMIERSKIEGO (przed wojną był uczniem Karola HARASCHINA – ojca Juliana) skierowany do wojskowego wymiaru sprawiedliwości, gdzie komuniści „zatwierdzili mu stopień kapitana”, którego nigdy nie posiadał. Od 1 kwietnia 1946 roku był sędzią Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie. Znany z pełnej dyspozycyjności sądu wobec nakazów partii komunistycznej. Filip MUSIAŁ pisze: „…prowadził najważniejsze sprawy polityczne wydając 60 wyroków śmierci. Działacze niepodległościowi nadali mu miano „Krwawy Julek”…”³²

W 1950 roku doktoryzował się na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komunistyczni przełożeni „Krwawego Julka” byli zadowoleni z jego pracy, lecz w opiniach służbowych podkreślano, że jest to „… element karierowiczowski …”, który „… w żadnym wypadku nie może pozostać w WP…”³³. Objęty został nadzorem Informacji Wojskowej w związku z podejrzeniami o łapownictwo, oraz bezprawne nadawanie sobie i znajomym orderów i odznaczeń. W związku z usunięciem z wojska i partii komunistycznej został wykorzystywany jako tajny informator wojskowych służb informacyjnych.

W latach 1951-1959 był wpisany na listę adwokatów Wojewódzkiej Izby Adwokackiej w Krakowie. W latach 1951-1962 był „pracownikiem naukowym Wydziału Prawa Uniwersytetu jagiellońskiego. W 1958 roku powrócił do służby w LWP – był zastępcą szefa Wojskowego Sądu Garnizonowego w Krakowie. W 1962 aresztowany przez Wydział II Służby Bezpieczeństwa „… wskazano na przypadki brania przez niego łapówek w zamian za wystawianie dyplomów ukończenia zaocznych studiów prawniczych na UJ… oskarżono go o łapownictwo, fałszowanie wyników egzaminów i sprzedawanie dyplomów …”³⁴. W 1963 roku wyrokiem Sądu Powiatowego dla miasta Warszawy został skazany na 9 lat więzienia, degradacje do stopnia szeregowego i grzywnę. Osadzony został w więzieniu w Sztumie, gdzie podjął agenturalna współprace z SB, uzyskując warunkowe zwolnienie.

„Pracował” dla krakowskiej służby bezpieczeństwa – wykorzystywany do rozpracowywania kościoła katolickiego „… ze szczególnym uwzględnieniem kurii i Wyższego Seminarium Duchownego … także do rozpracowywania środowiska polskich księży w Watykanie oraz Jana Pawła II … Jednocześnie … wykorzystywany … do inwigilacji środowiska Radia Wolna Europa”³⁵ Zmarł w 1984 roku.

…

OSOBY DRAMATU I ICH DALSZE LOSY

Działalność bojową oddziału „Siekiery” zakończyły aresztowania pod koniec 1946 r. Niemal wszyscy uczestnicy akcji na wiezienie św. Michała w Krakowie, jeśli nie zginęli w walce, przeszli długie śledztwa i otrzymali wieloletnie wyroki więzienia.

Dowodzący akcją Jan JANUSZ wyszedł na wolność dopiero w roku 1956. 

Dnia 17 grudnia 1946 r. oprawcy z UB wykonali wyrok śmierci na Irenie ODRZYWOŁEK oraz Bolesławie PRONOBISIE.

„Poszkodowany” przez partyzantów mieszkaniec roli Folwark, dzięki którego „zgłoszeniu” aresztowany został Mietek został zwerbowany jako tajny współpracownik powiatowej UB-cji przez ppor. CHOLEWĘ Stanisława. W charakterystyce tajnego współpracownika czytamy opinie o agencie: „… po wyzwoleniu wstąpił do MO … zajmował się szabrem różnych rzeczy z ziem odzyskanych, przeważnie maszyn, które posiada do chwili obecnej … kontaktuje się z księdzem i t. zw. lepszymi gospodarzami, za którego sam siebie uważa…”³⁶ . Dalej o zwerbowanym współpracowniku, który przyjął pseudonim „Felek” ub-owiec pisał tak: „… służył on w M.O. i był napadany przez bande „Ognia” … Zobowiązanie, które pobrałem i fakt współpracy naszymi organami … nie wywarły na nim wielkiego wrażenia gdyż przednio udzielał on już informacji dla organów M.O., a nawet i dla naszego Urzędu na podstawie których został zlikwidowany grasujący bandyta z bronią w ręku Zając (w dniu 10 lipca 1946 roku – w trakcie obławy UB-cji i KBW zginął partyzant Józef ZAJAC pseudonim „Groźny”³⁷. Obława „odbyła się” w trakcie wesela Józefa URBAŃCZYKA i Marianny zd. BAL³⁸. Wesele odbywało się na roli Działowej – przypomnienie A.M.) na terenie Skomielnej Białej, do czego kandydat się przyznał…”³⁹.

W teczce pracy „oficer prowadzący” zapisał informacje przekazywane przez „Felka” dotyczące osób pochodzących z terenu Skomielnej Białej, „…które sieją wrogą propagandę przez narzekanie że obecny ustrój im nic nie daje, a jedynie spycha ich do biedy przez ściąganie obowiązkowych dostaw… wrogo ustosunkowanych do obecnej rzeczywistości … nie chcących się włączać nurt budownictwa Polski Ludowej…” ⁴⁰

„Felek” zakończył oficjalną współpracę z bezpieką z Myślenic w czerwcu 1957 roku⁴¹, jego „agenturalną teczkę pracy” zniszczono w 1967 roku⁴².

…

SZUKAJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI

W latach dziewięćdziesiątych rozpoczęły się „rewizje spraw karnych”. Rewizję Nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości od wyroku Wojskowego Sadu Rejonowego w Krakowie z dnia 31sierpnia 1946r. w sprawie Stanisława KARAMARY (ur. 1926r.) wniósł Aleksander BENDKOWSKI (Minister Sprawiedliwości) dnia 28 maja 1990 roku⁴³. Wyrokiem Sądu Najwyższego w Warszawie Izba Karna z dnia 25 września 1990r. „…Stanisława Karamarę uniewinnia od popełnienia przypisanego mu czynu…”⁴⁴.

Wyrokiem Sądu Najwyższego w Warszawie z dnia 5 grudnia 2000r. „…uchyla wyrok b. Wojskowego Sadu Rejonowego w Krakowie z dnia 31 sierpnia 1946r. wobec Zdzisława Sojki (ur.1925r.), Franciszka Dziedzica (1924r.) Antoniego Proroka (ur.1918r.)⁴⁵

…

POSZUKIWANIEMIEJSC POCHÓWKU ŻOŁNIERZY NIEZŁOMNYCH

Mieczysław ADAMIEC został „pochowany sowiecką metodą” – wrzucony do niezidentyfikowanego dołu w obrębie cmentarza rakowieckiego. Miejsce pochówku zostało odnalezione przez „pion poszukiwawczy” krakowskiego Oddziału IPN w jesieni 2017 roku. O fakcie tym poinformował w trakcie obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Skomielnej Białej w dniu 1 marca 2018 roku „szef” pionu ds. Poszukiwań i Identyfikacji Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie. Obecnie trwają pracę mające na celu ekshumację Mietka, identyfikację jego szczątków i godny ich pochówek – najlepiej w jego rodzinnej Skomielnej Białej.

…

PODZIĘKOWANIA

Składam podziękowania: dla siostrzenicy Mieczysława ADAMCA za udostępnioną fotografie z rodzinnego albumu, dla Pana Doktora Dawida GOLIKA za pomoc i przekazane wskazówki, które wykorzystałem w trakcie przygotowywania tekstu – autor.

W przygotowaniu opracowania wykorzystano

I. źródła

1. Kroniki i dokumenty Parafii Rzymsko-katolickiej pod wezwaniem Św. Sebastiana w Skomielnej Białej – rękopisy i druki – Archiwum Parafii Rzymsko-katolickiej w Skomielnej Białej:

a) księga „Liber Natorum et Baptistatorum”;

b) księga „Liber Copulatorum”;

c) księga „Liber mortuorum” i „Liber defunctorum”;

2. Dokumenty Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej – druk i rękopis – Archiwum Szkoły Podstawowej im. Władysława ORKANA w Skomielnej Białej:

a) „Trzyklasowa Publiczna Szkoła Powszechna w Skomielnej Białej Katalog klasowy wraz z wykazem klasyfikacyjnym”;

3. Maria ZAWADZKA „Historia Skomielnej Białej” – maszynopis Skomielna Biała 1970 – archiwum autora;

4. akta z archiwum Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie:

a) akta IPN Kr 096/92;

b) akta IPN Kr 110/172;

c) akta IPN Kr 07/91 105/III;

d) akta IPN Kr 110/1155;

e) akta IPN Kr 110/566;

f) akta IPN Kr 009/5527;

II. opracowania

II.1 druki

5. Janusz KURTYKA, Jacek PAWŁOWICZ „Generał Leopold Okulicki 1898-1946” – Zapolex – Warszawa 2010;

6. Maciej KORKUĆ „Zostańcie wierni tylko Polsce… Niepodległościowe Oddziały Partyzanckie w Krakowskim 1944-1947” – Avalon – Kraków 2015;

7. Jacek PAWŁOWICZ „Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948” Alnus – Warszawa 2008;

8. Tadeusz A. KISIELEWSKI „Katyń zbrodnia i kłamstwo” Rebis – Poznań 2008;

II.2 w formacie elektronicznym

9. Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK – http://www.kedyw.info/wiki/Tekst_przysi%C4%99gi_i_hymn_AK

10. Łukasz ZALESIŃSKI „Rotmistrz Pilecki: mnie tutaj wykończyli. Oświęcim to była igraszka” – Polska Zbrojna – artykuł z dn.15.03.2020r. – http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/22061?t=Rotmistrz-Pilecki-Mnie-tutaj-wykonczyli-Oswiecim-to-byla-igraszka-

11. Filip MUSIAŁ „Julian Polan-Haraschin (1912-1984) sędzia WSR w Krakowie” – artykuł – rocznik naukowy „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 1/2004 http://zhwin.pl/wp-content/uploads/2013/01/Julian-Polan-Haraschin.pdf

fotografie pochodzą:

-z albumu rodzinnego siostrzenicy Mieczysława ADAMCA;

-z archiwum Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie;

-z archiwum strony internetowej SKOMIELNA.INFO;