229 ROCZNICA UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA 1791 ROKU

W niedzielę 3 maja br. o godzinie 11.00 w kościele pod wezwaniem Św. Sebastiana odprawiona została Msza Święta w intencji Ojczyzny w 229 rocznice uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku. Mszę Świętą sprawowali ksiądz proboszcz Ryszard PAWLUŚ i ksiądz rodak Józef MACIOŁ. W trakcie

Eucharystii odśpiewano suplikację „Święty Boże…”. Po Mszy Świętej odbyło się wystawienie Najświętszego Sakramentu, którym celebrans pobłogosławił zgromadzonych.

W związku z obowiązującymi przepisami epidemiologicznymi w Eucharystii uczestniczyła ograniczona liczba wiernych, ponadto w roku bieżącym decyzja władz kościelnych uroczystość Najświętszej Marii Panny Królowej Polski została przeniesiona na sobotę 2 maja.
W przededniu Święta Flagi RP i dla uczczenia rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku przedstawiciele Komitetu Społecznego im. Św. Sebastiana w Skomielnej Białej „wciągnęli na maszt” flagę narodową, oraz zapalili znicze przy obelisku upamiętniającym tragiczne wydarzenia, jakie rozegrały się dnia 3 września 1939 roku na terenie naszej miejscowości.

„Konstytucja 3 Maja” jak zwykło się nazywać uchwaloną przez skonfederowany Sejm Czteroletni ustawę zasadniczą, powstawała przy ogromnym sprzeciwie ze strony części posłów, którzy byli opłacani przez ościenne mocarstwa – zaborców, którzy już w 1772 sięgnęli po ziemie Polskie. Głównym celem nowej „Uchwała Rządowej” była naprawa pogrążonej w anarchii szlacheckiej Rzeczypospolitej. Posłowie-patrioci wykorzystali do uchwalenia Konstytucji dogodny moment, kiedy część posłów nie wróciła do Warszawy po przerwie świątecznej (Wielkanocnej). Uzyskując tym sposobem „większość” stronnictwo patriotyczne przegłosowało przygotowana „Ustawę Rządową”, która składała się z ze wstępu i jedenasty artykułów, oraz ustaw dodatkowych m.in. o sejmach, o miastach. Artykuły I-IV dotyczyły ustroju społecznego Rzeczypospolitej z zachowaniem odrębnych praw stanowych. Artykuły V-VIII poświecone były ustrojowi politycznemu Rzeczypospolitej, który opierał się na trójpodziale władzy. Artykuł IX – dotyczył regencji, X – edukacji, XI – sił zbrojnych.
Na mocy Konstytucji 3 maja przestała istnieć Rzeczpospolita Obojga Narodów – na jej miejsce powołana została Rzeczypospolita Polska. Konstytucja przewidywała zwoływanie co dwadzieścia pięć lat Sejmu Konstytucyjnego, którego zadaniem miało być „dostosowywanie Konstytucji do aktualnych potrzeb”.
„Konstytucja Majowa” była drugą na świecie ustawą zasadniczą – po Amerykańskiej uchwalonej w 1776 roku. Konstytucja 3 maja była momentem chwały Rzeczypospolitej, „która próbowała wyrwać się z objęć” i protekcji Rosyjskiej wykorzystując zaangażowanie moskali w wojnę z Turcją i Szwecją. Jej postanowienia przetrwały do sejmu grodzieńskiego, który obradowała od 17 czerwca do 23 listopad 1793 roku.
Wcześniej jednak – zanim zgasła nadzieja „naprawy Rzeczypospolitej” pojawiła się ZDRADA. Tym mianem nazwali potomni Konfederacje Targowicką, której twórcy zawiązali ją w Petersburgu 17 kwietnia 1792 roku. Będący na moskiewskiej służbie magnaci Szczęsny POTOCKI, Seweryn RZEWUSKI, Ksawery BRANICKI i Szymon KOSSAKOWSKI zawiązali konfederację na rzecz „obrony zagrożonej wolności”. Magnaci przez lata związani z moskalami obawiali się utraty swoich wpływów i dla obrony „wolności szlacheckich” przy udziale rosyjskich dyplomatów przystąpili do działania. Aby „zmylić moskiewski ślad” 14 maja 1792 roku konfederację ogłoszona w miasteczku Targowica na Ukrainie nad granicą Rosyjską. Kilka dni później rozpoczęła się moskiewska interwencja wojskowa w Polsce nazwana oficjalnie „przyjacielską, sąsiedzka pomocą”. Rozpoczęła się „wojna Polsko-rosyjska w obronie zdobyczy Konstytucji 3 maja”. W wojnie tej po stronie Rzeczypospolitej stanęło wojsko narodowe w sile około sześćdziesięciu tysięcy bagnetów, przeciwko któremu wystąpili „targowiczanie” z dwudziestoma tysiącami ludzi wspierani przez dziewięćdziesiąt osiem tysięcy moskali. Największe batalie tej wojny stoczono pod Mirem, Zieleńcami i Dubienką. Armia narodowa i jej wodzowie nie zawiedli, wsławili się w walkach wodzowie – książę Józef PONIATOWSKI i bohater amerykańskiej wojny o niepodległość – Tadeusz KOŚCIUSZKO.
Krótkowzroczne okazało się zawarcie – przy zaangażowaniu posłów-patriotów – sojuszu obronnego z Prusami (1790), które w chwili próby nie wsparły walczącej Rzeczypospolitej, ale dołączyły do „obozu zwycięzców” wysyłając swe wojska ze zbrojna interwencją.
Zawiódł także słaby i chwiejny „król Staś”, który przez lata uwikłany był „w kupczenie dobrą sławą Rzeczypospolitej” z rosyjską carycą. To za moskiewskie pieniądze tłumił polski król przy użyciu polskiego wojska w latach 1768-1772 antyrosyjskie powstanie w Rzeczypospolitej – Konfederację Barską. I tym razem w chwili próby, namawiany przez część doradców król wybrał „mniejsze zło” i chcąc ocalić część zdobyczy Sejmu Wielkiego przystał do zdrajców łamiąc tym samym uroczyście złożoną przysięgę „…w imię Trójcy Przenajświętszej … na wierność Ustawie Rządowej…”.
Zwycięscy moskale zagarnęli wschodnie ziemie Rzeczypospolitej, zdradzieckim prusakom przypadła Wielkopolska, tryumfujący zdrajcy podjęli działania w wyniku, których przywracane były patologie ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Popełniony błąd zrozumiał poniewczasie także król Polski, który napisał: „…głęboko przemyślanym zamiarem imperatorowej jest nas upodlić, osłabić i ogłupić oraz odizolować od wszystkich innych narodów, popsuć armię, monetę i edukację, przywrócić dawne przesądy sarmackie, jak liberum veto i absurdalny rozdział Litwy od Korony, a nawet wprowadzić nowy rozdział między Wielkopolską a Małopolską…”.
Według Ignacego POTOCKIEGO i Hugona KOŁŁĄTAJA współautorów „Ustawy Rządowej” – Konstytucji 3 maja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.
Zdrada magnatów i ich „rosyjskiej partii” została jednoznacznie oceniona przez potomnych a słowo „TARGOWICA” na stałe weszło do naszego języka, jako synonim zdrady, załatwiania wewnętrznych spraw i sporów przy poparciu obcych (wrogich interesom Polski) dworów ze wschodu i z zachodu.
Ostatnią próbą ratowania zdradzonej przez „przyjaciół” Rzeczypospolitej była Insurekcja Kościuszkowska 1794 roku, w trakcie, której rozprawiono się krwawo z częścią zdrajców.
W kolejnych latach w Polskiej historii odnajdujemy liczne analogie do zdrady na wzór targowicy. W identyczny sposób władzę w Polsce zdobyli w 1944 roku komuniści. Przygotowany w Moskwie tzw. „manifest PKWN” ogłoszony został w Chełmie, a zdrajcy z pod znaku sierpa i młota pozwolili „w zamian za poparcie sowieckich bagnetów” na zagrabienie Wschodnich Kresów Rzeczypospolitej. Komunistyczne rządy trwały czterdzieści pięć lat.
Współczesność także nie szczędzi nam obrazów, w których „dźwięczy zdradziecka struna Targowicy”. …

W przygotowaniu tekstu wykorzystano:

-Andrzej GARLICKI „Poczet Królów i książąt Polskich” – Czytelnik – Warszawa 1980;
-Henryk OLSZEWSKI „O skutecznym rad sposobie” – Dzieje Narodu i państwa Polskiego – Warszawa 1986;
-Zofia ZIELIŃSKA „Ostatnie lata Pierwszej Rzeczypospolitej” – Dzieje Narodu i państwa Polskiego – Warszawa 1986;
-Andrzej ZAMORSKI „Naczelnik w sukmanie” – Dzieje Narodu i państwa Polskiego – Kraków 1990;
-Jerzy ŁOJEK „Dzieje zdrajcy” – wydawnictwo Śląsk – Katowice 1988;
-Paweł JASIENICA „Rzeczypospolita Obojga Narodów Dzieje agonii” – Świat Książki –Warszawa 1997;
-Norman DAVIES „Boże igrzysko” – Znak – Kraków 2007;
-Władysław KONOPCZYŃSKI „Konfederacja Barska” – Zysk i S-ka – Poznań 2017;

ponadto artykuły w formacie elektronicznym:
-Zofia ZIELIŃSKA „Targowica. Co każdy powinien wiedzieć o konfederacji, która stała się symbolem zdrady?” – Twoja Historia.pl – artykuł – dn.23.11.2017r.
-Anna KRUSZYŃSKA „225 lat temu, 17 czerwca 1793 r., rozpoczął obrady ostatni Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej” – Dzieje.pl – artykuł z dn.17.06.1918r.
-Grzegorz KUCHARCZYK „Targowica – czyli jak upadała Rzeczpospolita. Czy historia właśnie się powtarza?” – PCh – artykuł 24.07.2018r.
-Agnieszka NIEMOJEWSKA „Wieszanie zdrajców: Na pohybel targowicy!” – Rzeczpospolita – artykuł – 7.08.2018r.
-Wiktor SUWOROW „Zniszczyła Rzeczypospolita, ale zniewoliła też Rosję. Sekrety nienasyconej carycy” – Do Rzeczy – artykuł z dn.19.06.2019r.

Tekst i Fot-Andrzej Masłowski