DZIŚ ŚRODA POPIELCOWA – POCZĄTEK WIELKIEGO POSTU

W tym roku Środa Popielcowa wypada 5 marca. W Kościele katolickim rozpoczyna okres trwającego 40 dni Wielkiego Postu. Dla wiernych to wezwanie do wewnętrznego nawrócenia. Środa Popielcowa swą nazwę przyjęła z obrzędu posypywania głów popiołem. To gest uznania swojej niewystarczalności i zależności od Boga. Tego dnia obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post. Prawo o wstrzemięźliwości dotyczy wszystkich powyżej 14. roku życia, a prawo o poście – osób pełnoletnich do rozpoczęcia 60. roku życia. W tym dniu ludzi wierzących obowiązuje post ścisły, tzn. jeden posiłek do syta, bez potraw mięsnych.

Okres Wielkiego Postu jest dla wiernych wezwaniem do odnowienia życia. W tym czasie w każdy piątek w kościołach odprawia się nabożeństwo drogi krzyżowej, w niedzielę – nabożeństwo gorzkich żali. Wielki Post to także czas przygotowań do największego święta w całym roku liturgicznym – Zmartwychwstania Pańskiego, czyli Świąt Wielkanocnych.

Post, zgodnie ze swoją nazwą, nawiązuje do 40-dniowego pobytu Chrystusa na pustyni, gdzie pościł i był kuszony przez szatana. Uważa się go więc za jeden z elementów pokuty. Już w starożytności na znak pokuty posypywano sobie głowy popiołem. W XI w. papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele.

Od Środy Popielcowej obowiązuje w liturgii kolor fioletowy, w kościołach rzadziej odzywają się dzwony i organy. Ponadto Kościół zakazuje w tym czasie hucznych zabaw i nakłada obowiązek postu: w Środę Popielcową i Wielki Piątek post ścisły (jeden posiłek do syta i powstrzymanie się od pokarmów mięsnych). Jest to również czas na odprawianie kilkudniowych wielkopostnych rekolekcji.

W dawnej Polsce post był bardziej surowy. Nie jedzono potraw mięsnych w poniedziałki, środy i piątki, a w niektórych rejonach – w środy i piątki nie spożywano też żadnych potraw na gorąco. Tak było do czasu II wojny światowej. Obecnie nie spotyka się raczej obrzędów ludowych przeznaczonych na Popielec.

Post jest obyczajem nie tylko katolickim. Oba główne Kościoły ewangelickie – augsburski i reformowany – we wszystkie piątki Wielkiego Postu odprawiają nabożeństwa, które są rodzajem rekolekcji wielkopostnych. Dla luteran Wielki Piątek jest najważniejszym dniem roku kościelnego – tego dnia dokonało się zbawienie. Prawosławni obchodzą Wielkanoc dwa tygodnie później – według kalendarza juliańskiego.

Post jest obecny także w innych religiach. Mniej więcej w tym czasie co Wielki Post w judaizmie i islamie przypadają ważne święta. Żydzi obchodzą Paschę i poszczą w Jom Kipur – Sądny Dzień. Muzułmanie obchodzą ramadan, który jest miesiącem postu, w czasie którego wyznawcy Proroka powstrzymują się w dzień od jedzenia, picia i seksu. W nocy wstrzemięźliwość nie obowiązuje. Ramadan kończy się uroczystymi modlitwami.